Ngoài chế độ thuế khóa, ta còn phải nộp các quý vật như: hồ tiêu, sừng
tê giác, voi bạch, quế tốt, hương liệu, hưu trắng.
Số thóc mỗi năm phải nộp về Tàu là 13 triệu 30 vạn hộc (mỗi hộc được
chừng 60 lít). Voi, bò, ngựa 135.900 con. Thuyền 8.700 chiếc. Quân giới
253.900 chiếc đủ loại.
Về việc cai trị, các đơn vị hành chính được đặt ra như sau: ở các xã thôn
thì có Lý và Giáp. Cứ 110 hộ hợp thành một lý và 10 hộ là một giáp. Lý thì
có Lý trưởng, giáp thì có Giáp thủ cầm đầu. Ở các đô thị thì gọi là phường
(khu phố ngày nay, tỉ dụ ở Hà Nội có phường Đồng Xuân, phường Thọ
Xương…) ở chung quanh thành phố thì gọi là Tương. Ở mỗi lý, phường,
tương đề có sổ biên số đinh và số điền, trạch. Những người tàn tật, cô quả
thì biên ra ở sau gọi là kỷ linh. Đầu sách có bản đồ. Những cuốn sổ này viết
ra nhiều bản để ở các phủ huyện, bộ Hộ và và Bố Chánh ty. Cứ 10 năm lại
làm lại loại khác để sửa đổi vì số đinh điền có sự thăng giảm. Những người
ra làm việc ở các cấp dưới như Lý trưởng và Giáp thủ thường bị đánh đập
rất khổ sở.
Việc bắt binh lính thì cứ theo sổ bộ. Ở những nơi gọi là vệ sở thì mỗi hộ
phải ba xuất đinh. Thanh Hóa trở vào ít người thì mỗi hộ chỉ phải 2 xuất. Ở
những chỗ không có vệ sở thì lập đồn lấy dân binh ra canh giữ.
Chính sách đô hộ kể đã chu đáo và việc bóc lột nhân dân đến thế thật là
cổ kim Á, Âu chưa bao giờ có. Đẳng cấp sĩ phu và dân chúng Việt Nam như
tỉnh một giấc mơ dữ dội. Có lẽ ngay cả những kẻ Việt Gian cũng âm thầm
hối tiếc thời quá vãng, dẫu sao cũng không đến nỗi khốc hại như vậy, trừ
những kẻ có thiên bẩm là nô lệ và không còn nhất điểm lương tâm mới
điềm nhiên khoanh tay nhìn ngoại nhân chà đạp đồng bào, hút máu đồng
loại.
Nhân dân đau khổ hết chỗ nói nhất là với bọn Lý Bân, Mã Kỳ đến thay
Trương Phụ, đã có nhiều người cha lìa con, vợ lìa chồng, trốn vào rừng sâu,
