tượng rất thường trong trời đất; người ta phải khống chế thời tiết, ngự trị
thiên nhiên, lợi dụng thiên nhiên trong đời sống của mình để giải quyết mọi
vấn đề xã hội, chính trị, nhân sinh. Nhà đại triết học Russel ngày nay nói:
“kẻ thù địch lớn của loài người, chính là loài người vậy”. Còn Tuân Tử nói:
Muốn làm xong chính trị của người (tức là dân chủ) phải quét sạch những
sự quái gở trong tâm hồn con người. Để tránh sự hỗn độn trong xã hội phải
thi hành một chính sách cương quyết và phải áp dụng lễ nhạc mềm mại để
điều hòa cùng làm êm dịu việc trị dân, nhiên hậu mới có an lạc và thái bình.
Bàn về tính tình con người ông nói: “Những điều tự nhiên mà đến mà có
là tính. Tính có ham ghét; mừng giận thương vui gọi là tình. Những điều
lựa chọn, đắn đo gọi là lo. Tính là sự thành tựu của trời. Tình là bản chất
của tính; dục là sự ứng dụng của tình. Cho rằng cái lòng dục có thể được
mà đi kiếm nó, đó là cái tình ắt không tránh khỏi. Cho rằng được mà làm,
đó là do sự biết. Tính dục nếu không cần thiết phải dẹp bỏ hoặc đè nén bở
người ta còn biết lo lắng, suy xét để thắng bớt nó. Nhân nghĩa đạo đức
người ta sinh ra mới tập được. Tập hợp điều đạo đức phải theo phép dạy
bảo của các thánh hiền. Tập các điều lễ nghiphair do âm nhạc nung đúc.
Thực lòng giữ điều nhân, điều nghĩa mới có thể khiến xui được điều nhân
nghĩa và biến điều nhân nghĩa đạo đức thành tính thứ hai của con người, do
đó mới tránh được mọi sự tương tàn, tương sát để đi tới thái bình”.
Lý luận của ông đều do phương pháp khoa học thực nghiệm không
hoang đường như Trang Chu (Trang Chu nói: Thiên hạ chẳng gì lớn hơn
mảnh lông mùa thu. Núi Thái Sơn là nhỏ, chẳng gì thọ hơn đứa con sảo
thai. Bành Tổ là yểu).
Tuân Tử nói: “Xưa nay vẫn chung một mực, loại không trái nhau, trước
và sau vẫn cùng một lẽ…” Thật là đúng với những quan niệm khoa học đời
nay, căn cứ về luật nhân quả, trước những điều biến hoá của vạn vật do
những định luật bất di bất dịch chi phối, từ Đông qua Tây, từ kim tới cổ.
Đại khái: ở Trung Hoa nước đến độ “không” thì đóng giá. Ở Tây Phương
