VÔ GIA ĐÌNH - Trang 254

học và thiên nhiên học.
Vì tôi muốn chóng được hỏi và được nghe, nên tiệc ăn hạt dẻ chấm dứt rất
nhanh.
Ông nói:
- Vì con muốn biết thế nào là than đá, ta cắt nghĩa qua cho con nghe. Ta nói
một vài điều sơ lược để con có đủ ý thức xem những vật liệu sưu tập của ta,
nó sẽ giúp con hiểu hơn về ta. Vì tuy người ta có gọi ta là Giáo-sư thực,
nhưng ta nào phải là nhà bác vật, cái gì cũng biết.
- Trái đất mà chúng ta đang ở bây giờ không phải là từ xưa đến nay vẫn thế.
Nó đã chịu bao sự biến thiên mà người ta gọi là sự chu chuyển của địa cầu.
Đã có thời, nước ta mọc đầy những thứ thảo mộc mà bây giờ chỉ xứ nóng
mới có. Thế rồi một trận biến thiên xảy đến, lớp thảo mộc đó bị thay thế
bằng một lớp khác, rồi lớp khác lại phải nhường chỗ cho một lớp khác nữa.
Hết lớp này đến lớp khác, cứ luân lưu như thế trong khoảng hàng nghìn,
hàng vạn, triệu năm không biết chừng. Những lớp cây đó chồng chất lại, đè
ép lên nhau, biến đổi dần mà thành những lớp than. Nếu con không tin, lát
nữa ta cho con xem những mảnh than và rất nhiều mảnh đá ngầm ở dưới
hầm. Những miếng than, hoặc đá đó còn giữ nguyên những di tích cành lá
như người ta ép những bông hoa trong tập bách-thảo vậy.
- Như trên đã nói, than đá phát sinh ra bởi sự chồng chất của cây cỏ ở dưới
đất: nó chỉ là gỗ biến nát và bị lèn nén lại. Chắc con muốn hỏi: sự chồng
chất của cây cối đó xảy ra như thế nào? Điều này thực khó trả lời. Thiết
tưởng cả đến những nhà bác học cũng không sao cắt nghĩa dứt khoát được
vì các vị đó cũng bất đồng ý kiến về sự phát sinh của than đá. Có những vị
cho rằng: tất cả những cây cối đó bị nước cuốn đi thành những bè lớn chảy
ra biển rồi bị hải lưu làm cho lắng xuống đáy sâu. Những vị khác lại nói
rằng: những lớp than đá sinh ra bởi sự sụt đọng âm thầm của cây cối, hết
lớp này đến lớp khác lần lượt bị chôn vùi ngay chỗ chúng mọc. Về điểm
này các nhà bác học đó đã làm các con tính khiến ta phải chóng mặt. Các vị
đó tính rằng mỗi mẫu tây rừng rú nếu chặt hết và đặt nằm trên đất, chất gỗ
tản ra cho đều thì chiều dầy chỉ đo được 8 ly. Lớp mỏng đó nếu biến ra than
thì chỉ còn có 2 ly. Nay có những lớp than đá nằm ở dưới đất dày 20 đến 30