Cũng thế, chân lý có thể không chịu thua một loạt những phỏng chừng. Cái
này nhắc anh nhớ đến điều gì nào?”
“Định lý Gödel? Các đa giác coi như những hệ thống càng lúc càng
nhiều tiên đề, nhưng một phần của chân lý luôn nằm ngoài tầm với.
“Có lẽ đúng, hiểu theo một nghĩa. Nhưng nó còn giống với vụ án này,
và kết luận của Wittgenstein cùng Frankie: những đề mục được cho biết của
một liên chuỗi, không cần biết bao nhiêu đề mục, luôn luôn bất cập. Làm
sao chúng ta tiên nghiệm được rằng trong hai cái hình thể ấy, chúng ta đang
gặp phải cái nào? Anh biết không,” ông đột ngột nói, “cha tôi có một thư
viện lớn, với một tủ sách ở chính giữa nơi ông giữ những sách tôi không
được phép đọc, có cửa khóa lại. Khi ông mở tủ ra, tôi chỉ thấy được một
bức hình khắc gỗ ông nhét vào trong ấy, hình một người một tay chạm đất,
còn tay kia giơ lên trời. Dưới hình là một phụ đề bằng thứ tiếng gì tôi không
biết, mà về sau phát hiện ra là tiếng Đức. Sau đó tôi còn khám phá ra một
cuốn sách mà tôi coi là kỳ diệu: một tự điển song ngữ cha tôi dùng để dạy
học. Tôi đã giải mã câu ấy, từng chữ một. Đó là một câu vừa giản dị, lại vừa
bí ẩn: “Con người không là gì hơn ngoài chuỗi hành động của chính mình”.
Tôi đã có một niềm tin tuyệt đối của đứa trẻ vào câu nói ấy, và tôi bắt đầu
nhìn con người con người như những hình tượng tạm thời, chưa hoàn chỉnh;
những hình tượng vẫn còn trong bóng tối, luôn luôn lẩn tránh không cho
người ta hiểu được. Nếu con người không là gì hơn ngoài chuỗi hành động
của hắn, tôi hiểu ra, thì hắn không thể được định nghĩa trước thời điểm hắn
chết đi: một hành động đơn lẻ, hành động cuối cùng, có thể xóa sạch sự tồn
tại trước kia của hắn, phủ nhận toàn bộ cuộc đời hắn. Và, trên tất cả, chính
là chuỗi hành động của chính tôi làm tôi sợ hãi nhất. Con người không là gì
khác hơn cái mà tôi sợ hãi nhất.”
Ông chìa bàn tay cho tôi xem, nó phủ đầy bụi phấn. Chắc là ông đã
vô ý sờ lên mặt mình, vì có cả một vệt trắng nhìn khá buồn cười trên trán
ông.
