VUA LÊ CHIÊU THỐNG - BÁNH XE KHỨ QUỐC - Trang 180

lại xói đất mà cho một phần lớn nước chảy về
phía đông nam, do đó nước không vào khúc
Hồ Tây nữa, mà những đất xói ở phía đông
các làng Phú Gia, Phú Thọ thì bị kéo về phía
đông nam mà thành hai bãi cát đóng hai cửa
của khúc Hồ Tây, thành hai làng Quảng Bá và
Nghi Tàm. Nước sông Hồng do đó không chảy
từ khúc Hồ Tây sang sông Đuống nữa, đồng
thời phù sa đọng lại đã làm thành bãi cát
đóng cửa sông Đuống. Muốn cho sông Đuống
vẫn thông được, người ta đã phải đào một
khúc ở đầu, từ Xuân Canh đến Đông Ngàn
(xem ý kiến của ông Nguyễn Thiệu Lâu về sự
thành lập Hồ Tây ở bài “Địa lý lịch sử miền Hà
Nội” trong tạp chí Nghiên cứu lịch sử số 17,
1960). Sách Lĩnh Nam trích quái thuộc đời
Trần chép truyện Rùa vàng, đã gọi sông Thiên
Đức là Tiểu Giang, tức sông nhỏ. Theo các thi
nhân đời Trần mô tả thì sông Bạch Đằng ấy
bấy giờ quả là một nơi hùng tráng hiểm yếu
thực. Bài phú Bạch Đằng giang của Trương
Hán Siêu có những câu: “Tiếp kềnh ba ư vô tế,
trảm diên vĩ chi tương mâu. Thủy thiên nhất
sắc, phong cảnh tam thu. Chữ định kỷ lô, sắc
sắc sưu sưu” (Trong bát ngát nổi sóng kềnh,
ngọn sóng bạc như đuôi diều vấn vít. Nước
trời một bức, phong cảnh ba thu. Lau bãi sậy
ghềnh, vi vu sào sạt). Bài thơ Bạch Đằng giang
của Trần Minh Tôn có câu: “Giang thủy đinh
hàm tà nhật ảnh, Thác nghi chiến huyết vị
tằng can” (Mặt nước mênh mông chiều chiếu
bóng, nghĩa là chiến huyết vẫn chưa khô). Ch.