- Ối giời cao đất dày ơi, chú thấu được cho mẹ con tôi như thế, tôi ơn chú
lắm. Tôi đang không biết ăn nói thế nào với chú đây… Bà cả Tốt quơ hai
tay lên trời như người chết đuối quờ tìm vật bám víu cuối cùng.
- Tôi cũng biết việc đi hay ở không ai bắt được bác cả. Bác nghĩ thế nào thì
làm thế ấy. Làng mình không phải ai cũng hiểu được cho ước nguyện của
chúng tôi. Giữ làng, giữ đất cũng có phải giữ riêng cho một mình nhà
nào… Nếu không ai định giữ thì mình tôi có chết cũng không làm gì được.
Thân tôi cũng vậy thôi. Ai chẳng sợ chết… Nhưng vì mảnh đất hương hỏa,
vì mồ mả tổ tiên, bà con làng mình ở lại cả. Nhưng bác muốn đi cháu có
giữ cũng đâu được… Giữ người ở, ai giữ được người đi…
Bà cả Tốt ngừng thu dọn, ngẩng lên nhìn Lân chằm chằm. Vừa lúc ấy, cụ
Đẩu trưởng ban tranh đấu của thôn cùng bà giáo Thuận bước vào. Mái tóc
bạc như cước của cụ Đẩu rung rung…
- Cậu Lân nó nói phải đấy. Giữ người ở ai giữ được người đi. Nhà bác
muốn đi thì tuỳ bác. nhưng bây giờ hai mẹ con bác chạy đi đâu? bác có ai
thân quen ở những làng khác không? Khổ, những lần trước tản cư còn có
làng xóm láng giềng, dẫu không nhà không cửa cũng còn có bà con tối lửa
tắt đèn. Lần này, mẹ con bác đi, thân cô thế độc, chỉ có một mình, liệu mà
toan tính…
- Thế các cụ già thế cũng ở lại sao? Bà cả Tốt ngước đôi mắt chi chít vết
rạn chân chim, ầng ậc nước nhìn cụ Đẩu
- Đằng nào chả một lần chết. Bà thấy con người ta cũng có ai sống mãi
được đâu. Chết nơi quê cha đất tổ, có bà con xóm láng chả hơn chán vạn
chết không đất chôn nơi xứ người hay sao… Thời buổi hòn tên mũi đạn mù
trời này, chỗ nào chẳng như chỗ nào, làm gì có nơi nào không có tên rơi
đạn lạc. Chả cứ tôi, ngay đến nhà bà Vận kia, con trai vừa bị đại bác bắn
chết chiều nay đấy, tịnh có thấy bà ấy nói gì đến chuyện dọn đi đâu đau. Nó
vừa hù doạ thế, mình đã cun cút cuốn gói, chẳng thà mình thua nó hay sao.
Ai đi cứ đi, những ai ở lại sẽ cùng chúng tôi đấu với chúng nó đến cùng thì
thôi. Có chết cũng phải chết cho đàng hoàng.
- Đúng đấy bà ạ. Thôi, cụ Đẩu có đi sang bên nhà chị Phễu tí không? Tôi
