XVI
Ba ngày sau khi trở lại Thăng Long, Nghệ tông thiết triều. Vua tôi hoan
hỉ. Trước đó hai ngày, nhà vua đã dụ cho dân chúng kinh kỳ, dân chúng cả
nước mở tuần khánh hạ.
Dân chúng kinh kỳ, là những người trực tiếp chịu ảnh hưởng tốt, xấu
của các bậc trị quốc anh minh hoặc ngu hèn, tàn bạo nên họ có cảm quan
bén nhạy. Với Nghệ tông, họ không lạ gì. Ông vốn là một người thuần ái.
Nay ông trị vì, họ đang kỳ vọng nơi ông nhiều điều tốt đẹp. Bởi vậy, khi dụ
vua ban ra, dân chúng khắp các phố phường rầm rộ mở hội. Họ chơi bời,
hát múa thâu đêm, tối ngày.
Nhưng dân chúng ở các miền xa ngái kinh thành thì vẫn cứ dửng dưng,
như không hề biết có sự đổi thay triều đại. Với họ, dù ai ở ngôi vua, dù ai
cai trị thì cũng thế thôi. Ai làm vua thì họ cũng cứ phải đóng thuế, phải phu
phen tạp dịch, phải cấy ruộng tỉnh điền cho nhà vua và hàng trăm thứ lao
dịch, khổ dịch khác nữa. Vì thế, tại các miền quê không có nơi nào mở hội;
không có làng nào tế rước vui chơi.
( Chữ "Tỉnh" Trung Quốc có hình chia làm chín phần. Các nhà dân cấy
8 phần xung quanh, khu vực ở giữa, dân phải cấy, lấy toàn bộ số lúa đó nộp
cho nhà vua).
Nghe tiếng reo hò vang dội, tiếng trống chèo thì thùng điểm nhịp từ
ngoài hoàng thành vọng lại, Nghệ tông vui lắm. Nhà vua biết mình được
nhân dân yêu mến, được quần thần hết sức tôn phò; nhưng không biết phải
làm gì để giữ được lòng dân yêu tin ấy. Ông thành thật hỏi bá quan:
- Ta muốn chấn hưng đất nước như thời Trùng hưng chẳng hay ý các
ông thế nào?
(Niên hiệu thứ 2 của vua Trần Nhân tông bắt đầu từ tháng 9 năm Ất dậu
(1285). Niên hiệu trước của nhà vua là Thiệu bảo từ năm Kỷ mão (1279 -
1285).
Quan Chương túc quốc thượng hầu Trần Nguyên Đán tâu:
