130
XỨ ĐÀNG TRONG
nhà vua và của các viên chức cao cấp (đoán là của Đàng Trong)
chất 150 last (hoặc 300 tấn) từ Cao Mên tới Đàng Trong
1
. Việc
buôn bán đặc biệt này không phải là thất thường vào thời này.
Năm 1636, nguồn tư liệu nhiều lần ghi việc Cao Mên và Xiêm
xuất gạo sang Đàng Trong
2
. Họ Nguyễn cũng buôn bán thẳng
với Xiêm nữa. Chẳng hạn, chúng ta được biết năm 1632 có
một chiếc thuyền họ gửi đi Xiêm mang theo số vốn là 10.000
nén bạc
3
. Không chỉ có gia đình hoàng tộc và giới quan lại mới
tham gia vào việc buôn bán này. Kai-hentai cho chúng ta hiểu
là số người tham gia vào việc buôn bán này có tầm rộng lớn
hơn nhiều khi ghi lại ý kiến của một số thương gia người Hoa ở
Xiêm: “Chúng tôi quen với người dân Quảng Nam thỉnh thoảng
tới Xiêm và chúng tôi đã gặp họ ở đây”
4
.
Chắc chắn là những người láng giềng của Đàng Trong tới đây
đông hơn chúng ta tưởng. Bowyear cho chúng ta danh sách các
nước và các sản phẩm họ mang đến Đàng Trong:
Từ Xiêm:
petre sapan, lac, necarie, ngà voi, thiếc, chì, gạo.
Từ Cao Mên: comboia, bejomin, bạch đậu khấu, sáp ong, lac,
necarie, coyalaca, và gỗ sapan, đammar, da trâu,
da đanh và nerve, ngà voi, sừng tê v.v...
Từ Batavia: bạc, lưu huỳnh, petre, sợi vỏ thô, đỏ và trắng, đỏ
son.
Từ Manila: bạc, lưu huỳnh, sapan, vỏ ốc, thuốc lá sợi, sáp ong,
nerve danh v.v...
5
1 Daghregister, bản dịch tiếng Hoa của Guo Hui, quyển 1, trg. 198.
2 Jan Dircsz Gaelen, “Journal ofte voornaemste geschiedenisse in Combodia”, trong Hendrik Muller,
De Oost-Indische Compagnie in Combodia en Laos: Verzameching van bescheiden van 1636 tot
1670, The Hague, Nijhoff, 1917, trg. 61-124.
3 Journal of Brownuershaven and Sloterdyck in 1633, trích dẫn từ Iwao, trg. 263-264.
4 Kai-hentai, tập 20, trg. 1589.
5 Lamb,
The Mandarin Road, trg. 53.
www.hocthuatphuongdong.vn
