HỆ THỐNG THUẾ CỦA HỌ NGUYỄN 185
nặng. Tại đây, không chỉ đàn ông phải đóng thuế thân mà đến
cả vợ người chịu thuế cũng phải đóng thuế nữa. Do đó, số thuế
thu được thật là lớn. Theo Phủ biên, tại nguyên Yên Đại vào năm
1774, người Thượng phải đóng thuế như sau
1
:
Hạng nhất: Từ 60 đến 70 quan một gia đình (33% cho tiền
Năm mới, 67% thuế).
Hạng hai: Khoảng 52 quan một gia đình.
Hạng ba: Từ 15 đến 45 quan một gia đình.
Như thế, người chịu thuế thuộc loại nghèo nhất ở miền núi
cũng phải tìm cho được 15 quan một năm, tức gấp ba hay bốn
lần suất đinh người Việt ở miền xuôi, ngay cả trước khi chúng
ta cộng thêm số thuế đặc biệt đánh trên các vùng này.
Thuế đánh trên vùng cao nguyên có hai loại khác nhau: thuế
đánh trên các thương gia đến buôn bán với người Thượng và
thuế thân đánh trên chính người dân vùng cao nguyên. Mức
nặng nhẹ thay đổi rất rõ giữa các nguyên. Nặng nhất là tại
nguyên Yên Đại: tại đây, theo Lê Quý Đôn, 11 suất đinh phải
đóng tổng cộng là 434 quan và 210 đồng, nghĩa là trung bình
một đinh phải đóng 39,45 quan. Ở các nguyên miền núi khác,
thuế tuy vẫn còn cao nhưng không đến nỗi cao như vậy. Chẳng
hạn, ở An Náu, 31 đinh đóng 395,9 quan, tức trung bình mỗi
đầu người 12,8 quan
2
. Trong số các bộ lạc sống trong vùng núi
huyện Quảng Điền, có 40 đinh phải nộp một số mây tương
đương với 230 quan, tức 5,75 quan một đầu người. Mặc dù
thấp hơn ở Yên Đại nhiều, con số này vẫn còn cao hơn gấp hai
hoặc gấp ba lần mức thuế trung bình người dân tại đồng bằng
1 Phủ biên, quyển trg. 8a. Liên quan tới năm số thuế được thu, ấn bản của Sài Gòn nói đó là năm Giáp
Tý (1744). Tôi nghĩ có lẽ là năm Giáp Ngọ (1774), ấn bản của Hà Nội cho ta nghĩ như vậy. Phủ biên, ấn
bản Hà Nội, trg. 209.
2 Phủ biên, quyển 4, trg. 8b-9a.
www.hocthuatphuongdong.vn
