186
XỨ ĐÀNG TRONG
phải đóng. Do đó, mặc dù tỷ lệ có thay đổi, người dân vùng cao
nguyên vẫn phải gánh một phần không cân đối trong gánh nặng
thuế của họ Nguyễn vào thập niên 1770.
May thay, Lê Quý Đôn đã cho chúng ta một danh sách số
thuế thu được của ba nguồn người Thượng trong huyện Khang
Lộc, Thuận Hóa vào năm 1768 cũng như 1774 cho phép chúng
ta so sánh thuế của hai năm này
1
.
Nguyên
1768
(quan)
1774
Tăng %
Yên Đại
230,2
434,33
88%
An Náu
280,9
395,9
41%
Cẩm Lý
68,9
102,4
49%
Vào lúc ngoại thương còn phồn thịnh, tức vào trước thập
niên 1750 hay cả thập niên 1760, các nhà thu thuế của họ
Nguyễn có thể đã không đặc biệt chú ý đến vùng cao nguyên.
Thuế đánh trên việc buôn bán giữa người Việt hay người Hoa
với người dân cao nguyên có thể chưa chính thức lắm và được
tổ chức một cách lỏng lẻo vì việc kiểm soát của họ Nguyễn trên
các dân tộc vùng cao nguyên còn hạn chế. Tuy nhiên, vào cuối
thập niên 1760, tình hình đã thay đổi.
Theo Lê Quý Đôn, trước đây, họ Nguyễn thu 10 quan tiền
thuế một năm từ nguyên Tả Trạch trong huyện Hương Trà, tất
cả đều được trả bằng mây. Tuy nhiên, vào năm 1768, thuế thu
được của nguyên này tương đương với 47 quan và 197 đồng,
một phần nhờ ở nỗ lực của viên quan thu thuế trên các thương
1 Về nhóm thứ nhất, xem Phủ biên, quyển 4, trg. 8b-9a; về nhóm hai, xem Ibid, trg. 11b-12a.
www.hocthuatphuongdong.vn
