68
XỨ ĐÀNG TRONG
Chúng ta không biết đích xác họ Nguyễn có đại bác khi
nào, cũng không có một tư liệu nào nói rõ ràng trọng pháo họ
Nguyễn sử dụng từ đâu ra. Tuy nhiên, chúng ta có thể suy ra
xuất xứ của chúng khi chúng ta biết là các châu ấn thuyền
1
của
Nhật thường bị cấm xuất cảng súng
2
, trong khi đó các thương
gia Trung Hoa lại khó kiếm được trọng pháo. Có thể đoán được
là trọng pháo của họ Nguyễn chủ yếu do Macao cung cấp
3
.
Hỏa lực đóng một vai trò quan trọng trong cuộc sống của
Đàng Trong vào buổi đầu. Thực vậy, Borri đã ngầm cho ta hiểu
rằng chính vì có súng trong tay mà Nguyễn Phúc Nguyên (trị
vì 1613-1635) nảy ra ý định:
“thành lập chính quyền và chống lại vua Đàng Ngoài: Ông
được cổ vũ không ít khi thấy mình bỗng dưng được cung cấp một
số bộ phận khác nhau của trọng pháo, vốn được tìm thấy và vớt
lên từ các tàu của người Bồ và người Hà Lan bị đắm và sau đó
được tàu trong xứ gom lại...”
Theo Borri thì quân đội Đàng Trong đã thành thạo trong
việc sử dụng súng:
“Người Đàng Trong bây giờ đã thành thạo trong việc sử dụng
chúng đến độ họ đã vượt cả người Âu chúng ta: “Hằng ngày họ tập
bắn bia, rồi họ trở nên hung hãn, dễ sợ và tự cao đến độ khi thấy
1 Vào cuối TK16 - đầu TK17, các nhà buôn Nhật đến Đông Nam Á có mang theo giấy phép chính thức
để chứng nhận họ là các nhà buôn hợp pháp, phân biệt với những kẻ buôn lậu và cướp biển. Những
giấy phép này được đóng dấu đỏ (shuin, châu ấn), và những chiếc thuyền buôn này được gọi là châu
ấn thuyền (shuin-sen) (biên tập viên).
2 Parker đã ghi nhận đúng điều này trong cuốn The Military Revolution (Cuộc Cách mạng quân sự) của
ông; nhưng khi ông nói “họ không chở súng” thì lại không đúng. Vào năm 1628 một chiếc tàu châu
ấn, chở thủy thủ đoàn gồm 470 người dưới quyền chỉ huy của Hamada Yaheiji, đã chở nhiều đại bác và
200 khẩu súng hỏa mai đi Đài Loan. Họ đã bị viên toàn quyền Hà Lan tại Đài Loan bắt giữ vì việc này.
Xem Thích Gia Lân, Đài Loan sử, Zili Wanbao Press, Đài Bắc, 1985, quyển 1, trg. 17. Tư liệu gốc được
sử dụng là Beziehungen der niederlandischen Osstindischen Kompanie zu Japan in siebzehnten
Jahrhundert, trg. CXXII.
3 Trước 1660, Đài Loan dưới quyền kiểm soát của người Hà Lan có thể là một nguồn cung cấp súng cho
họ Nguyễn. Tuy nhiên, họ Nguyễn ít liên lạc với người Hà Lan, do đó không có mấy cơ may có được vũ
khí từ Đài Loan. Thay vào đó, họ Nguyễn sử dụng người Bồ Đào Nha vừa để mua trọng pháo vừa để
mở lò đúc tại chỗ.
www.hocthuatphuongdong.vn
