70
XỨ ĐÀNG TRONG
Một trong số những cuộc tiếp xúc - thực ra rất hiếm hoi - đã
kết thúc một cách tốt đẹp giữa các thừa sai và các chúa Nguyễn
là cuộc tiếp xúc vào năm 1658 liên quan đến việc mua vũ khí.
Marquez, một thừa sai dòng Tên, đã nhận của chúa Hiền (1648-
1687) 10.000 nén bạc để mua súng ở Macao. Nhưng hành trình
của vị thừa sai này đã kéo dài đến độ cuối cùng chúa Hiền đã
không còn kiên nhẫn chờ đợi nữa. Lúc ấy là mùa xuân năm
1659. Đoan chắc là Marquez đã ôm tiền chạy mất, chúa ra lệnh
triệt hạ các nhà thờ trong nước. Nhưng chính vào lúc ấy thì có
tàu từ Macao đến. Chúa mừng rỡ đến độ đã xông lên tàu và ra
lệnh bắn ba phát thần công chào mừng vị thừa sai đã trở lại.
Kế đó, chúa vui sướng vuốt ve các khẩu đại bác như thể chúa
đã nhìn thấy quân của chúa Trịnh bị tiêu diệt dưới làn đạn của
các khẩu đại bác này. Chúa cũng ra lệnh trả lại cho các thừa sai
các nhà thờ đã bị tịch thu và chính các thừa sai từ nay được tự
do hoạt động trên lãnh thổ của chúa
1
.
Cadière, Maybon và Lê Thành Khôi đều có nói tới một người
Bồ có tên là Joao da Cruz đã mở một xưởng đúc súng ở Thuận
Hóa năm 1615
2
. Tuy nhiên, sau khi nghiên cứu một cách kỹ
lưỡng, Manguin đã kết luận là Joao da Cruz đã không tới Đàng
Trong trước năm 1658
3
. Điều này xem ra chính xác. Vào năm
1651, tác giả viết, chúa Nguyễn gửi 5.000 ka ti (3.000 ký) đồng
sang Macao và nhờ người Bồ Đào Nha ở đây đúc đại bác cho
chúa
4
. Việc làm này sẽ gây rắc rối nếu như Joao da Cruz đã thực
sự có mặt tại Huế lúc đó.
1 Phan Phát Huồn, Việt Nam giáo sử, Khai Trí, Sài Gòn, 1965 quyển 1, trg. 165.
2 Cadière, “Le Mur de Đồng Hới”, BEFEO, tập VI, trg. 125; Maybon, Histoire moderne du pays d’Annam,
1592-1820, trg. 97-99; Lê Thành Khôi, Le Viêt-Nam, Editions de Minuit, Paris, 1955, trg. 246.
3 Manguin,
Les Portuguese sur les cotes du Viêtnam et du Cam pa, 1972, trg. 205-206.
4 Manguin, Ibid, 1972, trg. 202-203.
www.hocthuatphuongdong.vn
