LỰC LƯỢNG VŨ TRANG CỦA ĐÀNG TRONG 71
Dầu vậy, ngay từ năm 1631, theo Tiền biên, tại Thuận Hóa,
đã có một xưởng đúc đại bác với 80 thợ
1
. Xưởng này nằm tại
nơi có tên là Phường Đúc ở Huế. Các nhà nghiên cứu người
Pháp cho rằng giữa Phường Đúc và Joao da Cruz hẳn phải có
một mối quan hệ nào đó. Nhưng nếu Manguin có lý, và tôi tin
là như vậy, thì cái tên Phường Đúc phải xuất hiện sớm hơn,
trước năm 1658, và có thể có quan hệ với xưởng đúc do chúa
Nguyễn cho thiết lập vào năm 1631. Chắc Joao da Cruz đã sống
ở Phường Đúc khi ông ở Huế. Thừa sai Louis Chevreuil, chẳng
hạn, đã tới thăm Joao da Cruz tại nhà ông này ở Huế vào năm
1664 và đã tả nơi ở của ông ở Phường Đúc
2
: “Nhà vua đang đi
thăm một trong số các lò. Lò này đặt ở cạnh nhà ông”. Da Cruz
xem ra hài lòng với công việc của ông. Mỗi năm ông kiếm được
500 équi (1.500 quan), không kể số tiền cấp cho gia đình ông,
vẫn theo Chevreuil
3
.
Kỹ thuật đúc súng của người Bồ đã được nhanh chóng áp
dụng, do đó, người Việt Nam đã có thể tự mình chế tạo đại bác
với số lượng lớn hơn vào thời kỳ sau đó. Vào năm 1653, pháo
đội của chúa Nguyễn gồm ít là 4 đơn vị với khoảng 1.000 người
4
.
Tiền biên nói là có một người trước đây là lái buôn tên Linh đã
cất một xưởng chế tạo súng và một xưởng đóng thuyền chiến ở
Quảng Ngãi. Khi người này nổi dậy vào năm 1695 với khí giới
tự mình chế ra, cuộc nổi dậy này đã làm đau đầu các nhà lãnh
đạo địa phương
5
.
1 Tiền biên, quyển 2, trg. 41.
2 Một ngôi nhà thờ được cất trong phường gọi là Thợ Đúc.
3 Launay,
Histoire de la mission de Cochinchine 1658-1823. Documents historiques, Paris, 1923, tập
1, trg.16. Theo Manguin, da Cruz mất năm 682 ở Huế. Con ông tên là Clement sống tại nhà ông ở
Phường Đúc, chúng ta không biết là con ông có tiếp tục đúc súng cho họ Nguyễn hay không.
4 Tiền biên, quyển 4, trg. 4, chỉ cho biết là có khoảng 100-200 đại bác.
5 Cuộc nổi dậy đã chỉ được dẹp với sự giúp đỡ của người “Mọi”.
www.hocthuatphuongdong.vn
