LỰC LƯỢNG VŨ TRANG CỦA ĐÀNG TRONG 91
tương đối chậm, sự thăng tiến của các quan văn trong chính
quyền là chiều hướng không thể đảo ngược một khi đất nước
ổn định và hòa bình được lập lại.
Ngay cả trong các năm đầu, khi chính quyền quân sự chỉ thực
sự sử dụng các viên chức dân sự như là các phụ tá hành chánh
cho các quan võ, họ Nguyễn cũng đã thấy là không thể điều
hành bộ máy quốc gia mà không có các công chức, văn chức.
Vai trò quan trọng của những người này được nhìn nhận khi họ
Nguyễn mở khoa thi văn đầu tiên ở Đàng Trong vào năm 1646.
Khi chiến tranh chấm dứt và nền hành chính của họ Nguyễn
phát triển, các công chức như ký lục hoặc cai bạ càng ngày càng
có vai trò trong việc xây dựng và thực thi chính sách của nhà
nước. Tình hình này càng làm tăng nhu cầu có nhiều quan văn
hơn. Nhưng từ 1645 đến 1693 lại chỉ có 7 cuộc thi trong đó có
140 người đậu. Ba cuộc thi được tổ chức trong các năm 1694-
1695 đã cung cấp cho guồng máy hành chánh của họ Nguyễn
285 văn chức
1
. Sự tăng cường có tính cách đột ngột này của giới
văn chức đã củng cố thêm vị trí của họ trong chính quyền, do
đó, cuộc tranh giành ảnh hưởng đã bắt đầu nhen nhúm trong
triều đình, giữa hai phe: giới quan võ và hoàng tộc một phe,
giới quan văn và văn chức xuất thân từ hàng lê dân một phe.
Chúng ta có thể tìm thấy vết tích của cuộc tranh giành ảnh
hưởng này trong một số sự kiện được ghi lại. Chẳng hạn, vào
năm 1689, khi Nguyễn Hữu Hào, con của vị tướng nổi tiếng
Nguyễn Hữu Dật, gốc huyện Tống Sơn, được chỉ định cầm đầu
đạo quân đi đánh người Khmer, một văn chức có tên là Hòa
Tín cũng được cử đi với ông. Tuy nhiên, sau đó, Hòa Tín đã
tố giác Nguyễn Hữu Hào là tham nhũng. Theo như ông nói
thì vị tướng này đã nhận quà tặng của người Khmer do đó đã
1 Tiền biên, quyển 7, trg. 99-101.
www.hocthuatphuongdong.vn
