96
XỨ ĐÀNG TRONG
vùng đất có số tiềm lực nhiều gấp đôi, gấp ba Đàng Trong về
mọi mặt. Đối với các nước khác ở Đông Nam Á, vấn đề ngoại
thương có thể chỉ là vấn đề làm giàu, nhưng đối với Đàng Trong
vào buổi đầu, đây là một vấn đề sống còn.
Năm 1600 có thể được coi là bước ngoặt của nền ngoại
thương ở Đàng Trong. Trước đó, nghĩa là trước khi Nguyễn
Hoàng, cuối cùng, phải từ bỏ hy vọng giành lại quyền hành ở
phía bắc, việc buôn bán nằm trong tay người dân, chính quyền
không mấy quan tâm hay can thiệp. Vào thời kỳ này, Đàng
Trong buôn bán chủ yếu với người Bồ ở Macao từ thập niên
1550 và với châu ấn thuyền (shuin-sen) từ Nhật Bản vào năm
1592
1
. Những mặt hàng trao đổi chính trong thập niên 1590 có
thể là chì, cali-nitrat và cảng Đàng Trong hoạt động như một
thứ kho hàng, hay nơi tập trung và phân phối hàng hóa. Một
báo cáo của quan cai trị Phúc Kiến, vào thập niên 1590, viết:
“Người fulangji (Bồ Đào Nha) ở Macao (trong số thương gia
từ các nước khác) buôn bán chủ yếu chì và kali-nitrat. Chì và
nitrat được sản xuất nhiều tại Cao Mên. Tại Xiêm cũng có chì và
nitrat. Người Nhật phái tàu thuyền tới Giao Chỉ (Cochinchina)
và Luzon để mua các mặt hàng này và đem đi nơi khác”
2
.
Nhật Bản cần các mặt hàng này vì đang có chiến tranh với
Triều Tiên vào các năm từ 1596 đến 1598. Bản báo cáo trên tính
có đến 10 thuyền vượt biển từ Satsuma mỗi năm: 3 tới Luzon,
3 tới Cochinchina, 2 tới Macao, 1 tới Cao Mên và 1 tới Xiêm.
1 Vào năm 1567, Minh Mục Tông (1567-1572) đã quyết định từ bỏ chính sách cổ truyền “một miếng ván
nhỏ cũng không được phép bơi trên biển”, nhưng chỉ cho phép các thuyền tới buôn bán với các nước
Đông Nam Á và việc buôn bán với Nhật Bản vẫn còn bị cấm ngặt. Trong những điều kiện như thế,
các nhà lãnh đạo Nhật Bản, Toyotomi Hideyoshi rồi Tokugawa Ieyasu đã khuyến khích các thương gia
Nhật buôn bán với người Hoa bằng cách gửi các châu ấn thuyền tới các cảng của Đông Nam Á.
2 Minh ký sử văn biên (một sưu tập các báo cáo gửi các hoàng đế nhà Minh), do Thư lục xã in, Hong
Kong, quyển 400, trg. 4334.
www.hocthuatphuongdong.vn
