không thể bán được ngay. Điều ấy tỏ rằng, ngoài sự an-toàn (sécurité) và
lãi-suất (taux du bénéfice) ra chúng ta cần chú-ý đến nhiều yếu-tố khác.
Vai-trò của thị-trường chứng-khoán (Bourse) là tìm thị-trường trực-tiếp
cho những giá-khoán được ghi vào giá-ngạch-biểu (valeurs cotées) mà khi
bán không làm sụt giá bán của những giá-khoán nầy. Tổng-quát, thị-trường
giữ vững giá bán và lo cho sự tiêu-thụ mau chóng. Nếu thị-trường chứng-
khoán không có thì sự tranh-tụng sẽ mạnh hơn là sự buôn-bán.
Một trong những bi-kịch thường xảy ra trong giới doanh nghiệp là sự lỗ-
lã vì bán ép giá; chỉ trong một nháy mắt, một tài-sản đồ-sộ có thể đồng giá
với một đống sắt vụn. Tiền lời tiêu ra nước. Bất-cứ vật gì phải bán gấp thì
sự mất giá của nó không thể có giới-hạn được.
NHỮNG GIÁTRỊ CÓ THỂ ĐỔI TIỀN MẶT (VALEURS
RÉALISABLES).
Khi gia-sản bị đem bán đấu-giá thì người có gia-sản mới hiểu hai tiếng
đấu-giá nghĩa là gì. Người nghèo học nghe được hai-tiếng ấy ở cửa tiệm
cầm đồ; nhà thương-mãi hiểu được nó khi số hàng tích-trữ còn đọng trong
nhà mà một cuộc chiến-tranh xảy tới làm gián-đoạn sự thương-mãi; nhà kỹ-
nghệ nhận-thức được, khi toan đem cửa hàng cầm-cố để vay tiền.
Người ta thường nói các chủ nhà băng là người bi-quan chỉ vì chủ nhà
băng hay chú trọng đến giá-trị trực-tiếp (valeur immédiate). Công-việc của
nhà băng trái hẳn với công-việc của người chủ-xướng và người đầu-cơ tức
là những kẻ chỉ chú trọng đến giá-trị hoãn-triển (valeur différée). Hai quan-
điểm đều chánh-đáng và ích-lợi như nhau, nhưng thường thường chối nhau
như hướng đông và hướng tây.
Theo lẽ thì không nên bỏ hai phần ba vốn của mình vào những tài-sản
mà giá-trị hiện-tại (valeur actuelle) tương-đối không cao lắm. Người ta hiểu
một cách nguy-hiểm câu nầy của Andrew Carnegie "Hãy để trọn số trứng
vào một thúng và coi chừng cái thúng ". Thật ra ông nói câu ấy khi cái
thúng của ông đã mở rộng đến nỗi nó được an-toàn hơn các nhà băng. Trên
đường làm giàu, Carnegie chú-ý đến nhiều công-cuộc doanh-nghiệp. Từ
năm 1855 đến 1865, ông bỏ cổ-phần vào không dưới mười công-ty chưa kể
công-ty kỹ-nghệ thép.
