Có người muốn đầu-cơ đất và đem hết vốn mua đất-đai ở một vùng, ở đó
mấy năm sau người ta phải cất một nhà ga. Trong trường-hợp ấy, sự đặt vốn
(placement) của y vững-chắc. Khi đường sắt đặt xong, y có thể bán miếng
đất với giá ba lần cao hơn. Nhưng y phải tự hỏi: "Tôi có thể chờ đợi không?
"
Người nào vốn ít thì phải bám-chặc lấy tài-sản mà giá-trị hiện-tại cao
bốn hoặc năm phần lời đủ làm cho y vừa lòng: chỉ người nào có vốn to để
chịu đựng mới nên theo chánh-sách "đánh liều". Những số lời to phải dành
riêng cho kẻ nào dám và chịu được thua lỗ to. Tôi nghĩ rằng những kẻ giàu
to có bổn-phận dám chịu "đánh liều" để giúp-đỡ những công-cuộc làm ăn
mới đặng mở thêm những trường hoạt-động mới; và chỉ có nhưng kẻ ít
phương-tiện mới nên dè-dặt mà thôi. Tóm lại, bổn-phận đầu-tiên của một
người là đứng vững, chớ không phải bổ nhào ra đất và ngăn hết lối đi.
Những người bỏ vốn làm ăn trong nhiều công-cuộc khác nhau phải giữ
lo sao cho một phần vốn của mình đặng vững như trồng — đó là những
chiếc tàu cứu nguy để phòng khi cơn bão tố xảy tới. Những người bỏ những
giá-khoán ít lời để chụp giựt những giá-khoán nhiều lời luôn-luôn gặp
nguy-hiểm; họ ham thứ lời 10% hơn là 4%. Và khi có người khuyến-khích
họ mua những cổ-phần ưu-tiên (actions de préférence), để được hưởng
những cổ-phần thường (actions ordinares) thì trong bọn chúng ta ai cũng
thích cả.
Người nào có chút của đều có sẵn trong tủ sắt một cái gói chứng-khoán
(titres) nhỏ buộc bằng một sợi dây gai… trong gói ấy vật có giá-trị chính là
sợi dây gai!
Giữa những giá-trị ngẫu-nhiên (valeurs d’occasion) của một món hàng,
có một sự khác nhau rất kỳ-dị. Giá-trị ngẫu-nhiên của giày dép, đồ-dạc v.v..
bao giờ cũng thấp; giá-trị ngẫu-nhiên của ngựa, đồ bạc y.y.. bao giờ cũng
cao. Những tấm thảm Đông-phương chỉ bán lại trung-bình chừng hai phần
ba giá mua, những chiếu trải nền nhà ít khi bán được một phần tư gia mua.
Thường khi chúng ta cũng nhận thấy có khi dùng hột xoàn lại rẻ hơn dùng
hoa tươi, vì hột xoàn dùng rồi cũng bán đặng hai phần ba giá, còn hoa tươi
khi đã héo chỉ để vứt vào sọt rác.
