Nhưng sự thật vẫn là sự thật. Tốt hơn chúng ta nên nhìn sự thật đúng
theo sự thật, chớ đừng nhìn theo trí tưởng-tượng. Tất chúng ta nên BIẾT,
chớ đừng phỏng-đoán và tưởng-tượng,
Trong những cuộc đi thăm vỉếng các xưởng máy hay các nhà buôn, tôi
thường được các ông chủ chỉ cho tôi xem những nơi chu-đáo nhứt; họ cho
tôi ngắm những chỗ tráng-lệ nhứt, phi-thường nhứt ; và đáng lẽ kể cho tôi
nghe những con số trung-bình hàng năm, họ chỉ đưa những điều họ vừa
sửa-đổi.
Và khi hỏi ý-kiến tôi về những công-cuộc doanh-nghiệp đã lâm vào chỗ
bế-tắc, trong bao nhiêu năm không làm ra lời, ông giám-đốc vẫn còn cố
đem khoe "một vài điểm hay giữa một rừng đầy điểm dở". .
Cố-nhiên người ta không nên bày cái ngu của mình ra trước cửa tiệm.
"Bao giờ người ta cũng khởi bước bằng chơn phải”, một câu cách-ngôn đã
nói thế. Những người mà tôi chỉ trích đây là những người không dám nhận
lấy sự thật. Họ hay làm ngơ trước những sự thật mà họ không vừa ý.
Bởi vậy có những nhà buôn làm việc một cách vô-lự cho đến một ngày,
bảng thống-kê hàng năm rơi xuống bàn giấy của họ như một tiếng sét. Họ
không hiểu gì cả; họ nghi là có chỗ lầm; có lẽ nào mà tiền lời ít như thế
nầy!... Chắc là lỗi tại người kế-toán và người giám-đốc. Các người nầy
cũng tìm cách bào-chữa, và biết rằng ông chủ thích bào-chữa hơn là sự thật,
họ chồng-chất những lời bào-chữa chung-quanh họ và như vậy ông chủ hài
lòng. Cuối-cùng ông chủ lại trấn-tĩnh và lạc-quan một cách mù-quáng như
xưa.
Nhiều nhà thương-mãi đã đi đến cho suy-sụp theo cái chìu ấy.
Chính nhờ những con số nghiêm-khắc, xác-thực mà ta-biết kết-quả. Đó
là những lý-do làm cho một số người chuyên-cần mà ngu-độn thành-công
và những thiên-tài phải thất-bại. Trên đường doanh-nghiệp, những kẻ biết đi
nước rút không đi đến mức trước mà chính là những người đi nước bền.
Chính đó là chỗ khác nhau giữa nhà thương-mãi và nhà chuyên-nghiệp.
Đối với một y-sĩ, một luật-sư, một kỹ-sư, sự may-mắn quyết-định sự-nghiệp
của họ: một y- sĩ được cái may-mắn chữa bịnh cho nhà vua một lần thì đã
trở nên giàu-có rồi.
