một nền kinh tế thị trường có định hướng và nhà nước vẫn giữ quyền kiểm
soát nền kinh tế ở mức độ cao. Kế hoạch hóa đã trở thành quá khứ. Hay là
nó vẫn còn tồn tại?
Kế hoạch hóa và kế hoạch hóa
Khối Đông Âu biến mất không có nghĩa là kế hoạch hóa không còn tồn tại.
Chính phủ trong các nền kinh tế tư bản cũng thực hiện kế hoạch hóa, mặc
dù không hoàn toàn theo cách mà các cơ quan kế hoach tập trung ở các
nước Đông Âu đã làm.
Ngay cả trong một nền kinh tế tư bản chủ nghĩa, cũng có những tình huống
- ví dụ như một cuộc chiến tranh - mà ở đó kế hoạch hóa tập trung hiệu quả
hơn. Ví dụ, trong Chiến tranh Thế giới Thứ hai, các nền kinh tế của các
nước tư bản tham chiến chính, Mỹ, Anh và Đức, đều được kế hoạch hóa tập
trung trong tất cả mọi thứ trừ tên gọi.
Tuy nhiên, quan trọng hơn, nhiều nước tư bản đã sử dụng thành công cái
được gọi là “kế hoạch hóa chỉ dẫn”. Đây là hình thức kế hoạch hóa khuyến
khích chính phủ ở một nước tư bản chủ nghĩa thiết lập một số mục tiêu lớn
liên quan đến các nhân tố kinh tế trọng điểm (ví dụ, đầu tư vào các ngành
công nghiệp chiến lược, phát triển cơ sở hạ tầng, xuất khẩu) và hợp tác với,
chứ không chống lại, khu vực tư nhân để đạt được những mục tiêu đó.
Không giống như dưới cơ chế kế hoạch hóa tập trung, các mục tiêu này
không có sự ràng buộc về mặt pháp lý; do đó được thể hiện bằng tính từ
“chỉ dẫn” (indicative). Tuy nhiên, chính phủ sẽ làm hết sức mình để đạt
được những mục tiêu đó bằng cách huy động các chính sách “cà rốt” (các
chính sách khuyến khích) khác nhau (ví dụ như trợ cấp, cấp quyền độc
quyền) và các chính sách “cây gậy” (ví dụ như các quy định, gây áp lực
thông qua các ngân hàng thuộc sở hữu nhà nước) cũng luôn sẵn sàng cho họ
tùy ý sử dụng.
