Dây piano và võ sư kungfu
Giống như tất cả mọi người, khi còn bé tôi đã bị cuốn hút bởi những võ sư
kungfu bay giữa không trung trong các bộ phim Hồng Kông. Giống như
nhiều đứa trẻ khác, tôi nghi ngờ và tôi đã thất vọng khi phát hiện ra sự thật
là các võ sư đó đã treo mình trên những chiếc dây đàn piano.
Thị trường tự do cũng gần tương tự như vậy. Chúng ta hoàn toàn chấp nhận
tính hợp pháp của các quy định đến mức chúng ta không nhận ra chúng nữa.
Xem xét kỹ hơn, ta thấy các thị trường đang dựa vào rất nhiều quy tắc.
Hiện có một loạt các hạn định đối với những thứ được phép buôn bán; và
không chỉ cấm những thứ “hiển nhiên phải cấm” như ma túy hay các bộ
phận cơ thể người. Trong các nền kinh tế hiện đại, phiếu bầu cử, công việc
trong chính phủ và quyết định pháp lý không phải là những thứ có thể mua
bán, ít nhất là mua bán công khai, cho dù trong quá khứ điều này đã xảy ra
ở hầu hết các nước. Những vị trí trong trường đại học có thể không được
mua bán mặc dù ở một vài quốc gia tiền vẫn có thể mua được những vị trí
này - hoặc là bằng cách trả tiền (bất hợp pháp) cho những người tuyển chọn
hoặc đầu tư tiền (hợp pháp) cho các trường đại học. Nhiều nước cấm buôn
bán súng và rượu. Thường thì các loại thuốc phải được cấp phép của chính
phủ dựa vào các tiêu chuẩn về độ an toàn trước khi được bán ra thị trường.
Tất cả các quy định này đều tiềm ẩm những tranh cãi - giống như lệnh cấm
buôn bán người (buôn bán nô lệ) cách đây một thế kỷ rưỡi.
Cũng có những hạn định về đối tượng tham gia thị trường. Quy định về lao
động trẻ em hiện nay cấm đưa trẻ em vào thị trường lao động. Các ngành
nghề có ảnh hưởng quan trọng đến cuộc sống con người như bác sỹ hay luật
sư phải có giấy phép hành nghề (đôi khi giấy phép này do các hiệp hội
ngành nghề chứ không phải chính phủ cấp). Nhiều nước chỉ cho phép các
công ty với số vốn cao hơn một mức nhất định nào đó mới được thành lập
ngân hàng. Ngay cả thị trường chứng khoán mà những quy định lỏng lẻo
(underregulations) của nó là một nguyên nhân gây ra cuộc suy thoái toàn
