luyện kim và đã làm việc tại Kobe Steel gần ba thập kỷ, vì vậy tôi biết một
vài điều về sản xuất thép. Tuy nhiên, công ty tôi hiện nay rất lớn và phức
tạp đến mức ngay cả bản thân tôi cũng không hiểu đến quá nửa những điều
đang xảy ra bên trong công ty. Cũng như các nhà quản lý khác - với nền
tảng kiến thức về kế toán và marketing - họ thực sự đã không có nhiều
thông tin. Mặc dù vậy, ban giám đốc của chúng tôi thường phê duyệt phần
lớn các dự án do nhân viên đệ trình, bởi vì chúng tôi tin rằng nhân viên của
chúng tôi làm việc vì lợi ích của công ty. Nếu chúng ta cho rằng tất cả mọi
người đều làm việc vì lợi ích riêng của mình và suốt ngày nghi ngờ động cơ
của nhân viên thì công ty sẽ bị trì trệ vì chúng ta sẽ dành tất cả thời gian để
xem xét thật kỹ lưỡng những đề xuất mà chúng ta thực sự không hiểu. Đơn
giản là các vị sẽ không thể điều hành một tổ chức quan liêu lớn, ví dụ như
Kobe Steel hay chính phủ của mình, nếu các vị cho rằng tất cả mọi người
đều làm việc vì lợi ích riêng của bản thân.”
Đây chỉ là một giai thoại, nhưng nó là một minh chứng hùng hồn về những
hạn chế của học thuyết kinh tế chuẩn, trong đó giả định rằng lợi ích cá nhân
là động cơ duy nhất thúc đẩy con người. Hãy cùng tôi thảo luận thêm về
vấn đề này.
Hàng thịt và hàng bánh ích kỷ
Kinh tế học thị trường tự do bắt đầu từ giả định rằng tất cả các tác nhân
kinh tế đều ích kỷ, như đã được kết luận trong đánh giá của Adam Smith về
người bán thịt, bia và bánh mì. Họ cho rằng ưu điểm của hệ thống thị
trường là nó có thể chuyển những đặc điểm dường như là tồi tệ nhất của bản
chất con người - tự tư tự lợi, hoặc tham lam - thành những đặc điểm tích
cực và đem lại lợi ích cho xã hội.
Với bản chất ích kỷ của họ, các chủ cửa hàng sẽ cố gắng tính giá cao hơn
khi bạn mua hàng, công nhân sẽ tìm mọi cách để trốn việc, và các nhà quản
lý chuyên môn sẽ cố gắng để tối đa hóa tiền lương và uy tín của bản thân
chứ không phải là lợi nhuận, khoản tiền sẽ vào túi các cổ đông chứ không
