Thế là ông Hăngri nghiễm nhiên trở thành vị thượng khách của thầy
phó hương quản. Thầy bắt đầu xa lánh bà con chòm xóm, vì lý do riêng.
Trong lúc ông Hăngri nằm trên bộ ván gõ, đọc báo Lục Tỉnh Tân Văn thì
thầy phó hương quản trèo cây dừa xiêm hái xuống trọn quày.
Nhớ đến câu"gái ngoan làm quan cho chồng," thiếm phó hương quản
thắt lưng buộc bụng... sẵn sàng đi tiệm mua nào càri, củ hành, tiêu, tỏi đem
về để thanh toán bằng bầy gà bầy vịt.
Tối hôm ấy, ông Hăngri mở đầu câu chuyện:
- Này chú phó hương quản. Chú là người đáng tin cậy, xứng danh là
người làm việc nước. Tôi nhờ chú giúp tôi một vấn đề quan trọng. Chừng
mãn nhiệm vụ thanh tra, tôi sẽ gặp quan chủ quận, gởi gắm để thăng chức
chú lên chức chánh hương quản.
- Dạ, may phước cho đời tôi quá!
- Vợ chú ngủ chưa? Ðừng cho đàn bà hay biết. Họ ưa chộn rộn.
- Dạ, để tôi coi thử.
Rồi chú trở ra:
- Nó ngủ rồi.
- Chú nên giữ bí mật hoàn toàn. Nếu hư hỏng công việc truy tầm của
tôi, chú sẽ bị trừng phạt theo phép nước luật quan. Chừng đó mặc dầu
thương mến chú, tôi cũng chẳng tài nào cạy gỡ dùm được.
Dưới ánh đèn toạ dăng, trong khi sương mù mịt, bất chấp tiếng chó
sủa ma trong xóm vắng, ông Hăngri mở cặp da, đem ra một mớ giấy có
đóng dấu đỏ. Thầy phó huơng quản đếm thử: chừng ba chục tấm giấy cứng,
màu xanh, lớn gấp đôi cái giấy thuế thân.
Ông Hăngri lẩm bẩm:
- A lo! A lo!
Thầy phó hương quản giật mình, bước ra xa, vấn thuốc hút. Thầy càng
tò mò, liếc qua xấp giấy xanh của ông Hăngri. Thầy sực nhớ đến loại giấy
mà thầy có đôi ba tấm trong nhà.
Thời thực dân, dân chúng gọi nôm na là đó là"bài kía" trâu bò, trên
mỗi tấm, hài rõ tên chủ của gia súc, tên con gia súc, tuổi tác, dấu riêng... và
số thuế đã nạp.
