Thế là bọn trai tráng sắp hàng, ra bờ kinh xáng để kéo tàu, trước là
xem tàu của quan trên cho biết nó nặng nề đến mức nào, sau là để làm phận
sự con dân thuộc địa .
Chiếc tàu quá nặng . Mấy sợi dây đỏi sắt cũng không nhẹ . Nước chảy
ngược . Gió thổi ngược .
Hơn năm chục người nai lưng "hố bụi" , đưa chiếc tàu liệt máy nọ về
chợ Rạch Giá . Mệt và đói quá chừng . Kéo tàu sắt khác hẳn chèo ghe .
Làm sao thảnh thơi mà ca vọng cổ . Đến canh một, canh hai đêm ấy, chiếc
tàu mới xê dịch được hai phần ba lộ trình . Cũng may, hương chức hội tề đã
chú ý .... ban cho dân ấp Tà Lốc năm đồng bạc để mua bánh tét, bánh lá
dừa . Ăn tạm no . Nhưng làm sao tìm nước uống ? Nước dưới kinh xáng
mặn đắng, chua chát quá chừng . Hễ ghé vô là chủ nhà hoảng sợ . Năm
chục người uống hết nửa lu nước!
Nhứt là chuyến đi bộ trở về .
Dưới ánh trăng thanh, họ ca hát lai rai . Ai đủ sức thì cứ đi cho nhanh,
về nhà cho vợ con mừng . Ai yếu đuối thì ngủ bờ ngủ bụi . Vài người mang
bịnh cảm mạo, bắt gió vần công . Khổ thay! Mười lăm cây số bận về là cả
một điều khổ nhục . Muỗi cắn quá chừng . Hồi ra đi, họ quên mang theo cái
nóp .
Rốt cuộc, chẳng ai ngủ mê hoặc chết dọc đường . Suốt đêm, họ đi lang
thang nhắm hướng Tà Lốc . Chốn quê hương đẹp hơn cả! Đúng vậy . Vài
người chửi rủa hương ấp Thum, cho rằng thầy ta muốn lập công đầu với
nhà nước Pháp . Khi tàu tới chợ Rạch Giá, hương ấp Thum cút mất, vô
quán ăn hủ tíêu một mình . Và lúc kéo tàu, thầy ta ngồi trên tàu, hò hét,
ngồi bên cạnh coi người lái . Khoẻ quá .
Đêm ấy, vì mình mẩy rêm nhức, dân kéo tàu đánh một giấc ngon lành
trên giường thê nhi .
Nhưng lúc bình minh vừa ló dạng, từ đầu xóm vang lên tiếng mơ hồ:
- Kéo tàu! Ké ...éo tà ...àu!
Ai nấy nhẩy nhổm, mở cửa sau mà chạy, sau khi ... trăn trối với vợ
con:
