12
Xóm Cù Là
X
in tạm giải thích cái địa danh ấy. Dân trong xóm sống vui vẻ tập
trung tại Ngã Tư, nơi gặp gỡ tự nhiên của hai con rạch cong queo và dùng
đến ba thứ tiếng: tiếng Việt, tiếng Miên, tiếng Triều Châu.
Các vị bô lão cho biết: xưa kia, vài người mộ đạo đã cất ngôi chùa tại
Ngã Tư. Một vị tướng nhà Nguyễn có tá túc tại chùa, dâng cho chùa một
tượng Phật nhỏ mà ông đã thỉnh tại xứ Cù Là, lúc bôn ba hải ngoại. Các vị
bô lão còn nói rõ: gọi là Cồ Là mới đúng sách vở, Cồ Là tức là xứ Miến
Ðiện giáp ranh Xiêm La.
Nhân vật nổi danh nhứt ở xóm Xù Là tên là Trần Hanh. Ông ta là chức
cai tổng, có ruộng đất khá nhiều. Ðiền đất được giao cho người khác bao
thầu, với số lúa phỏng định là mười ngàn giạ. Do đó, ông không tiếp xúc
trực tiếp với đám tá điền. Vợ lớn của ông chết sớm để lại cậu Hai và cô Ba.
Ông cai tổng Hanh ít khi có mặt tại xóm Cù Là. Dường như ông thăm
viếng luân phiên ba bốn nàng hầu thiếp ở những vùng xa cách xóm Cù Là
hàng ba bốn chục cây số.
Về mặt khai phát đất hoang, giúp đỡ dân chúng thì ông cai tổng Trần
Hanh đã ghi thêm vài nét hơi đậm trên bản đồ xóm Cù Là. Ông mướn
người đào kinh, xẻ ngang thửa ruộng, giúp tá điền chở lúa dễ dàng từ đồng
rượng đến lẫm lúa: đó là"kinh Thầy Cai Hanh" . Lại còn con lộ gọi nôm na
là"lộ Thầy Cai Hanh" . Só là vào năm 1936, thầy Cai mua được chiếc xe
hơi du lịch hiệuÐờlahay . Ðiều ấy làm hãnh diện cho toàn thể dân chúng
trong vùng. Trong lúc thầy cai còn do dự, chưa biết làm cách nào đem xe
đến tận nhà tại ngã tư Cù Là, dân chúng thúc hối:
