Đa số các trường hợp này chẳng có thực tế nào cả”.
Một câu nói hợp lý hóa đã trở nên phổ biến ở các bản tin tối là: “đúng chính xác như
vậy”. Biên tập viên Brian Williams nói với Anne Thompson: “Đó đã trở thành một vấn đề
lớn đúng không Anne?” và Anne với vẻ bợ đỡ đáp lại: “Đúng, chính xác như vậy, Brian.”
Chỉ có đúng hoặc không thôi chứ! Cho từ ‘chính xác’ vào lại làm giảm đi lời khẳng định.
Một trong những câu nói hợp lý hóa ưa thích trong văn học Mỹ là những câu cuối cùng
trong truyện Cuốn theo chiều gió của Margaret Mitchell, khi Rhett Butler nói với Scarlet
O’Hara: “Thực lòng, em yêu ạ, anh không bận tâm.” (Năm 2005, Viện Phim Mỹ đã bầu
chọn đó là câu thoại phim hay nhất mọi thời đại). Sinh viên ngành Ngôn ngữ và ẩn ý trong
đối thoại thường chộp ngay lấy từ “thực lòng”. Đó là một câu hợp lý hóa. Rhett Butler đang
cố hợp lý hóa những gì mình không tin. Thực ra anh ta có bận tâm. Và khi Alexander
Ripley viết Scarlett, phần tiếp theo của Cuốn theo chiều gió, chúng ta hiểu rằng chỉ có tình
yêu của Rhett dành cho Scarlett mới cứu cô khỏi giá treo cổ.
Lời bao biện
Lời bao biện là những từ dọn đường cho sự thất bại, kiểu như “Tôi sẽ cố gắng hết sức” hay
“Tôi sẽ xem mình có thể làm được gì. Tôi sẽ cố giữ dưới mức 300 đôla”. Những câu nói này
không thể hiện được sự cam kết chắc chắn, đúng không? Và chúng giúp bạn chuẩn bị cho
thực tế là có thể sẽ không thực hiện được, vì vậy trừ khi bạn sẵn sàng chấp nhận nó thì khi
nghe thấy hãy phản bác lại. Tệ hơn là khi một lời bao biện được chuyển thành số nhiều.
Thay vì nói “Tôi sẽ cố gắng bằng mọi cách”, tự nhiên lại thành: “Chúng tôi sẽ cố gắng bằng
mọi cách”, núp dưới danh nghĩa nhóm. Không một nhân viên kinh doanh giỏi nào có thể
chấp nhận được lời biện hộ kiểu như: “Tôi muốn xem lại xem thế nào” nhưng nếu “tôi” đổi
thành “chúng tôi” thì hãy cẩn thận!
Nếu trong suốt cuộc thương lượng, một người nói: “Tôi không nghĩ là mình có thể trả
mức cao như thế” hay “Tôi không thể làm vậy” hay “Tôi sẽ để anh…” rồi đột nhiên anh ta
chuyển sang: “Chúng tôi sẽ phải suy nghĩ kỹ và chuyển cho anh quyết định vào ngày mai”,
thế là bạn sẽ gặp rắc rối. Tốt nhất là bạn nên quay lại đó và thuyết phục thêm. Chuyển từ
“tôi sẽ cố gắng” sang “chúng tôi sẽ cố gắng” là một cố gắng lẩn tránh rõ ràng.
Câu xí xóa
Có nhiều câu mang tính chất xí xóa mà phổ biến nhất là “nhưng” và “tuy nhiên”. Bạn có
thể hiểu những từ này sẽ xóa bỏ hết tất cả những gì được nói trước đó. Một người có thể nói
với bạn trong 10 phút rằng họ thích sản phẩm của bạn đến thế nào và có vẻ như họ chắc
chắn muốn mua. Nhưng nếu cuộc trò chuyện 10 phút kết thúc với câu “nhưng” hay “tuy
nhiên” thì hãy hiểu là bạn sẽ phải bắt đầu lại từ đầu. Vì những từ xí xóa “nhưng” hay “tuy
nhiên” đó theo nghĩa đen đã xóa sạch mọi thứ trước đó.
