nhau ra không còn bao giờ gặp lại nhau nữa, tiến lên phía Bắc chút nữa, đây là
Kaboul nơi xuất phát những cuộc xâm lăng đẫm máu Hồi và Mông Cổ, và hai
dân tộc đó đã làm chủ Ấn Độ trong ngàn năm. Ở trong biên giới, đây là
Peshawer chỉ cách Kaboul một ngày ngựa. Bạn nhận thấy đất Nga ở xứ Pamir
thật sát Ấn Độ, thông với Ấn Độ bằng những đèo Hindoukouch. Do đó mà sinh
ra những rắc rối về chính trị. Ở cực Bắc Ấn Độ là tỉnh Cachemire mà nội cái tên
cũng nhắc nhở cho ta nhớ sự vinh quang thuở xưa của nghệ thuật dệt Ấn Độ. Ở
phía Nam Cachemire là miền Pendjab – nghĩa là “miền năm con sông” – với
châu thành lớn là Lahore và kinh đô mùa hè của Ấn Độ, tức Simla
, trên dãy
hoành sơn Himalaya (có nghĩa là “xứ tuyết phủ”). Miền Penjab – tây có một con
sông lớn chảy qua, sông Indus dài trên ngàn rưởi cây số, tên Ấn của nó là
Sindhu chỉ có nghĩa là sông, người Ba Tư đổi nó thành Hindu và gọi tất cả miền
Bắc Ấn Độ là Hindustan, nghĩa là xứ các con sông. Từ tiếng Ba Tư Hindu,
người Hi Lạp xâm lăng chuyển qua thành tiếng Inde.
Từ miền Penjab, sông Jumna và sông Gange [sông Hằng] chảy lờ đờ về phía
đông nam. Sông Jumna chảy qua kinh đô Delhi và lăng Taj Mahal ở Agra soi
bóng trên dòng nước của nó, còn sông Gange, cứ rộng lớn lần lần tới thánh địa
Bénarès [Ba Nại La], mỗi ngày tẩy uế cho mười triệu tín đồ, những chi nhánh
của nó làm cho xứ Bengale và miền chung quanh Calcutta – cựu kinh đô Anh –
hoá phì nhiêu. Tiến về phía Đông thì tới xứ Miến Điện với những ngôi chùa giát
vàng ở Rangoon và con đường Mandalay chói chang ánh sáng. Từ Mandalay
bay ngang qua Ấn Độ non sáu ngàn cây số thì tới phi cảng Karachi. Một phi cơ
bay ở phía Nam sông Indus sẽ vượt qua không phận xứ Radjputana
tộc anh dũng Radjpure và các thành phố nổi danh Gwalior, Chitor, Jaipur, Ajmer
và Udaipur. Ở phía Nam và phía Tây Radjputana là tỉnh Bombay với những
châu thành dân cư đông như kiến: Surate, Ahmedabad, Bombay, và Poona. Ở
phía Đông và phía Nam là tiểu quốc Hyderabad và Mysore (kinh đô cũng mang
tên đó) mà các vua chúa đều có óc duy tân tiến bộ. Trên bờ biển phía Tây là
thành Goa thuộc Bồ, trên bờ biển phía Đông là thành Pondichery thuộc Pháp,
mỗi thành chỉ rộng vài cây số vuông mà người Anh muốn an ủi người Bồ Đào
Nha và người Pháp đã nhường cho họ chiếm. Dọc bờ vịnh Bengale là tỉnh
