Will Durant
Ấn Độ và Phật Thích Ca
Người dịch: Nguyễn Hiến Lê
CHƯƠNG I - I. ĐẤT ĐAI
TỔNG QUAN VỀ ẤN ĐỘ
Phát kiến Ấn Độ lần thứ nhì – Nhìn qua trên bản đồ – Ảnh hưởng của khí hậu
Đây là một bán đảo mênh mông rộng trên năm triệu cây số vuông, lớn gấp hai
chục lần xứ Grande Bretagne, ba trăm hai chục triệu dân
, nhiều hơn toàn thể
châu Mỹ (Nam và Bắc), và bằng một phần năm dân số thế giới, nền văn minh
trên bán đảo phát triển điều đặn lạ thường từ thời Mohenjo-daro (-2900 hoặc
sớm hơn nữa) cho tới thời Gandhi, Raman và Rabindranath Tagore, dân chúng
hiện còn theo đủ các tín ngưỡng có thể tưởng tượng được, từ hình thức sùng bái
ngẫu tượng của các dân tộc dã man tới một hình thức phiếm thần giáo tế nhị
nhất, duy linh nhất, các triết gia của họ đã đưa ra đủ các triết thuyết về chủ đề
nhất nguyên, từ các thuyết Upanishad
xuất hiện tám thế kỉ trước Ki Tô tới
thuyết của triết gia Sankara, sống sau Ki Tô tám thế kỉ, các nhà bác học của họ
ba ngàn năm trước đã làm cho khoa thiên văn tấn bộ và hiện nay được giải
thưởng Nobel, làng mạc của họ được tổ chức theo những qui tắc rất dân chủ đã
có từ thời xửa thời xưa, không ai nhớ từ hồi nào nữa, kinh đô của họ đã được
các minh quân Açoka
và Akbar
cai trị, vừa sáng suốt vừa nhân từ, các
người hát rong của họ đã ngâm những thiên anh hùng ca cổ như anh hùng ca của
Homère, còn các thi sĩ của họ hiện nay được khắp thế giới đọc, các nghệ sĩ của
họ đã xây cất từ Tây Tạng đến Tích Lan, từ Cao Miên đến Java những đền vĩ
đại để thờ các thần linh Ấn Độ, và đã chạm trổ hàng chục hàng trăm lâu đài
cung điện tuyệt đẹp cho các vua chúa. Đó là xứ Ấn Độ mà hiện nay nhiều người
đang gắng sức kiên nhẫn nghiên cứu để phát lộ cho người phương Tây thấy một
thế giới mới của trí tuệ mà khỏi tự hào rằng trên địa cầu chỉ có họ mới văn minh
.
