vui tính làm cho con người hoá ra khoan dung, nhân từ, hiểu biết nhau, vui đời,
có thể làm cho người trường sinh bất tử nữa. Dân tộc nào cũng vậy, thi ca xuất
hiện trước rồi mới tới văn xuôi. Vật được nhân cách hoá, mà những đức tính hoá
thành những vật, tính từ thành danh từ, hình dung từ thành danh từ chỉ tên thần.
Mặt trời thành một vị thần, Savitar, nuôi sống vạn vật, mặt trời chói lọi thành
một vị thần khác, thần Vivasvat, thần Chói lọi, rồi mặt trời cũng lại thành vị
thần Prajapati, chủ tể mọi sinh vật
Trong một thời gian, vị thần quan trọng nhất trong kinh Veda là Agni thần lửa.
Agni là ngọn lửa linh thiêng bốc lên như để cầu nguyện trời, là làn chớp trên
không trung, là nguồn sống nóng hổi, là tinh thần của thế giới. Nhưng vị thần
được sùng bái nhất thời đó là thần Indra, thần sấm và dông tố. Vì chính thần
Indra ban những “cam vũ” cho dân Ấn-Aryen, những trận mưa mà họ còn quí
hơn mặt trời nữa, họ coi Indra là vị thần tối thượng đẳng của họ, cũng là hữu lí.
Khi ra trận, họ cầu nguyện thần sấm giúp họ và họ hình dung thần sấm có
những nét một vị anh hùng khổng lồ, mỗi bữa ăn mấy trăm con bò mộng và
uống cả mấy ao rượu. Địch thủ của Indra là Krishna. Trong các kinh Veda,
Krishna mới chỉ là một vị thần riêng của bộ lạc Krishna. Thời đó, ngay thần mặt
trời Vichnou cũng chỉ là một vị thần hạng nhì. Hai thần đó không ngờ sau này
có một tương lai rực rỡ. Cái lợi ích nhất cho ta khi đọc các kinh Veda là được
thấy trong các sách cổ đó lần lần thành hình, các vị thần ra đời, lớn lên rồi cũng
chết theo các tín ngưỡng, từ thuyết linh hồn thời ban sơ tới phiếm thần giáo có
tính cách triết lí, từ các mê tín dị đoan trong kinh Atharva-veda tới nhất thần
giáo rất cao đẹp trong các bộ Upanishad.
Các vị thần đó đều có những nét, những xúc động, đôi khi cả cái ngu dốt của
con người nữa. Một vị bị rầy rà vì các lời cầu nguyện của tín đồ, tự hỏi: “Nên
cho hắn cái đó không? – Không, không nên, để cho nó một con bò cái - Ờ, mà
tại sao không cho nó một con ngựa? Nhưng thực ra nó có dâng cho mình soma
đấy không?”. Nhưng ngay từ khoảng cuối thời đại Veda, nhiều vị thần đã tôn
nghiêm rất mực rồi. Như thần Varuna mới đầu chỉ là khoảng trời trùm vũ trụ mà
