Chúng ta biết được tên vài tác giả, nhưng không biết chút gì về đời sống của họ,
trừ ít điều họ nói về chính họ trong các bài giảng. Những nhân vật linh động
nhất: Yajnavalkya – đàn ông – và Gargi – đàn bà – đáng kể là những triết gia cổ
nhất, Yajanvalkya có giọng sắc bén, gay gắt hơn Gargi. Các tôn sư và các bạn
đồng chức của ông coi ông là có óc canh tân nguy hiểm, nhưng hậu thế cho học
thuyết của ông là cột trụ của chính giáo đáng tin nhất. Chính ông cho ta biết ông
đã rán bỏ hai bà vợ để tu khổ hạnh ra sao, và đọc đoạn mà một bà vợ, bà
Maitreji, gắng thuyết phục ông để bà đi theo, chúng ta thấy được trong mấy
ngàn năm Ấn Độ đã nhiệt tâm tìm hiểu tôn giáo và triết lí ra sao:
Và lúc đó Yajanavalkya sắp đổi đời sống, bảo: “Maitreyi, anh sắp bỏ xứ này
đây. Để anh quyết định số phận cho em và cho Katyayani”.
Maitreyi bèn hỏi như vầy: “Nếu em làm chủ được cả trái đất và những của cải
trên đó thì em có chắc bất tử không?”. Yajanvalkya đáp: “Không, không, không
thể hy vọng bất tử nhờ của cải được”.
Maitreyi bèn nói: “Những cái không làm cho em bất tử được thì em dùng nó vào
việc gì? Xin anh giảng cho em hiểu”.
Đề tài căn bản trong các Upanishad là tất cả những bí mật của thế giới không
sao hiểu được này: “Chúng ta sinh ra từ đâu? Chúng ta sống ở đâu? Chúng ta về
đâu? Ông là người biết Brahman, xin ông giảng cho chúng tôi biết do lệnh của
ai mà chúng tôi sống trên cõi đời này… Phải do thời gian, do thiên nhiên, do tất
nhiên hay ngẫu nhiên, hay là các nguyên tố
, hay do đấng mà người ta gọi là
Purusha – tức Đấng Tối Cao? Ấn Độ có vô số những người “không cầu thành
triệu phú mà chỉ mong có người giải đáp những thắc mắc của họ. Trong
Upanishad Maitri chúng ta thấy một ông vua từ bỏ ngôi quí, vô rừng sống đời
khổ hạnh, luyện trí tuệ, rán tìm hiểu bí mật của vũ trụ. Sau ngàn ngày khổ hạnh,
ông thấy một vị hiền triết “hiểu biết linh hồn” bước tới, bèn hỏi: “Ông biết linh
hồn ra sau không, xin ông chỉ cho tôi”. Vị hiền triết đó khuyên: “Lựa ý muốn
