khác đi”. Nhưng nhà vua vẫn nằng nặc đòi biết về linh hồn, và trong đoạn dưới
đây mà chính Schopenhauer cũng phải nhận là có giọng rất bi đát, nhà vua nói
lên cái ghê tởm của cuộc sống, nỗi sợ hải tái sinh nó lởn vởn trong tâm hồn dân
tộc Ấn Độ:
Trong cái thân thể phù du và nặc xú khí này, gồm xương, da, thịt, bắp thịt, tuỷ,
tinh dịch
, máu, dãi, nhớt, nước mắt, nước bọt, phân, nước tiểu, hơi thối, mật,
đâu là phần vui, đâu là phần ham muốn?
Trong cái cơ thể đau khổ vì ngàn ngày này: ưu tư, tham vọng, vỡ mộng, sợ sệt,
thất vọng, ghen tị, phải xa người yêu, phải gần người ghét, đói khát, già, chết,
đau ốm, buồn bã vân vân, đâu là phần vui, đâu là phần ham muốn? Chúng ta
thấy thế giới chung quanh tàn diệt như ruồi muỗi, cỏ cây, hết thảy đều sinh rồi
tử… Chúng ta thấy biển cạn, núi sụp, sao bắc đẩu di chuyển đi trong cuộc vận
hành… thấy đất chìm dưới biển… Trong kiếp người, con người sống nhờ đất rồi
lại trở về với đất thì còn gì là vui thích và ham muốn?
Bài học đầu tiên các hiền triết trong Upanishad dạy cho môn đệ là sự bất túc của
trí tuệ. Làm sao bộ óc yếu ớt này, mới tính toán một lát đã nhức nhối, mà đòi
hiểu được cái bao la cực kì phức tạp của vũ trụ mà nó chỉ là một phần nhỏ phù
du? Không phải là trí tuệ vô ích: nó có địa vị của nó, địa vị rất khiêm tốn thật
đấy và nó giúp ích ta được rất nhiều khi nó cho ta biết các sự vật và các mối liên
quan. Nhưng trước cái vĩnh cửu, vô biên, hoặc trước các nguyên tố của các thực
thể thì nó yếu ớt, lảo đảo làm sao! Trước các thực thể thầm lặng, nó là cái nòng
cốt của thiên hình vạn trạng bề ngoài, và từ mọi lương tâm toả ra, chúng ta cảm
thấy cần có một cơ quan cảm giác tri thức khác hoàn hảo hơn ngũ quan và lí trí
của ta. “Không phải nhờ học mà hiểu được Atman (tức linh hồn thế giới), có
thiên tài không đủ, học trong sách cũng không đủ… Một tu sĩ Bà La Môn phải
từ bỏ sự học đi mà trở lại như một em bé… đừng chạy theo từ ngữ nữa, chỉ mỏi
miệng vô ích thôi”. Như Spinoza sau này nói, sự tri giác tuyệt cao là sự tri giác
trực tiếp, sự đốn ngộ, như Bergson nói, nó là sự trực giác, cái “giác” tự thâm
