Will Durant
Ấn Độ và Phật Thích Ca
Người dịch: Nguyễn Hiến Lê
III. TRUYỆN PHẬT THÍCH CA
Bối cảnh của Phật giáo – Phật Thích Ca ra đời – Tuổi trẻ - Buồn về nhân
sinh – Ra đi – Mấy năm tu hành khổ hạnh – Ánh sáng – Cảnh Niết bàn
Sống sau hai ngàn rưỡi năm, chúng ta khó mà biết rõ được những hoàn cảnh
kinh tế, chính trị và luân lí đã làm cho hai tôn giáo rất nghiêm khắc và rất bi
quan như vậy xuất hiện, đạo Jaïn và đạo Phật. Chắc chắn là dưới thống trị của
dân tộc Aryen, Ấn Độ đã tấn bộ nhiều về vật chất: nhiều thành phố đã được
dụng lên như Patalipatra và Vaishali, kĩ nghệ và thương mại đã tạo được sự phú
túc, có phú túc rồi thì được an nhàn. Có lẽ nhờ sự phú túc đó mà chủ nghĩa
hưởng lạc và chủ nghĩa duy vật mới xuất hiện ở thế kỉ VII và thứ VI trước công
nguyên. Nó lại không lợi cho tôn giáo, ngũ quan muốn thoát li mọi sự bó buộc
tinh thần và mong có những triết thuyết giải phóng cho. Cũng như Trung Hoa
thời Khổng Tử, ở Hi Lạp thời Protagoras - ấy là chưa nói thời đại chúng ta - ở
Ấn Độ, thời Đức Phật ra đời, các tín ngưỡng cũ đã suy vi và trong dân chúng có
tâm trạng hoài nghi, hỗn loạn về luân lí. Đạo Jaïn và đạo Phật mặc dầu nhiễm
cái thuyết vô thần bi thảm của một thời đại đã mất hết ảo tưởng, đều chống lại
chủ nghĩa khoái lạc của một xã hội ăn không ngồi rồi, xa hoa phù phiếm tự cho
mình là “tự do, tấn bộ”
.
Theo truyền thuyết Ấn Độ thì thân phụ Đức Phật, Shuddhodhana [Tịnh Phạn]
thuộc giới thượng lưu của thị tộc Gautama trong bộ lạc anh dũng Shakya, quốc
vương xứ Kapilavastu ở chân núi Himalaya. Sự thực thì chúng ta chưa biết rõ gì
về Đức Phật và sở dĩ tôi chép lại dưới đây những chuyện về ngài, không phải vì
giá trị lịch sử của nó mà vì nó giữ một địa vị rất quan trọng trong văn học Ấn
Độ và trong các tôn giáo châu Á. Theo các học giả thì ngài sinh vào khoảng 563
trước công nguyên, chúng ta chỉ biết vậy thôi, ngoài ra đều là truyền thuyết
hoang đường cả
. Các cuốn Tataka chép lại như sau:
