Dostoevsky
Anh em nhà Caramazov
Dịch giả: Phạm Mạnh Hùng
Chương 4
Nổi loạn
- Tôi phải thú nhận với chú một điều, - Ivan nói, - tôi chưa bao giờ hiểu
được làm sao có thể yêu được đồng loại. Theo tôi, chính đồng loại mới là
những kẻ ta không thể nào yêu được, hoạ chăng là những người ở xa thì
may ra. Tôi đã có đọc ở đâu đó về Gioan nhân từ" (một vị thánh)(1): một
người qua đường đói rét xin thánh sưởi ấm cho, ông ta lên nằm cùng
giường với người ấy ôm lấy ấy hà hơi vào miệng y, mà miệng y thì mưng
mủ và hôi thối vì một bệnh khủng khiếp gì không rõ. Tôi tin chắc thánh
phải gắng tự dối mình để làm được như thế, do thấm nhuần bổn phận phải
yêu người, do tự hành thân để giải tội. Muốn yêu được một con người thì
phải giấu mặt đi, hễ phô mặt ra là tình yêu biến mất.
- Trưởng lão Zoxima đã nhiều lần nói đến điều ấy, - Aliosa lưu ý - Cha
cũng nói rằng đối với nhiều người ít kinh nghiệm về tình yêu, nhiều khi bộ
mặt con người là trở ngại ngăn cản người ta yêu nhau. Thế nhưng trong
nhân loại vẫn có nhiều tình yêu, kể cả tình yêu gần như tình yêu của Chúa
Kito, điều đó thì tôi biết qua kinh nghiệm bản thân, anh Ivan ạ.
- Còn tôi thì hiện thời tôi chưa biết điều đó và không thể nào hiểu được, và
rất nhiều người cũng như tôi. Vấn đề là: đấy là do tính xấu của người đời,
hay bản lĩnh con người vốn như thế. Tôi cho rộng lòng yêu người của Chúa
Kito là một thứ phép lạ không thể có trên cõi thế. Thì Ngài là Chúa Trời
mà. Nhưng chúng ta không phải là Chúa Trời. Chẳng hạn, giả sử tôi đau
khổ sâu sắc, những người khác không bao giờ có thể biết được tôi đau khổ
dường nào, vì đấy là người khác, chứ không phải là tôi, vả lại ít có người
chịu thừa nhận kẻ khác là con người đau khổ (dường như đấy là một phẩm
