thấy khoái lạc cao đến mức nó thay thế tất cả hy vọng trước kia về những
lạc thú thượng giới… Mỗi người đều biết rằng mình phải chết, không sống
lại, và sẽ đón nhận cái chết một cách tự hào và điềm tĩnh như Chúa Trời. Vì
tự hào, con người sẽ hiểu rằng chẳng việc gì phải than phiền về cuộc sống
ngăn ngủi, và sẽ yêu anh em mình bằng tình yêu không vụ lợi. Tình yêu sẽ
thoả mãn chỉ một khoảnh khắc của cuộc sống, nhưng chỉ riêng ý thức rằng
tình yêu ngắn ngủ sẽ làm ngọn lửa yêu đương lên mãnh liệt cũng như trước
đó nó phân tán vào những hy vọng về tình yêu bất tận ở thế giới bên kia"…
vân vân và vân vân. Thú vị tuyệt!
Ivan ngồi, hai tay bịt chặt tai và nhìn xuống đất, nhưng bắt đầu run toàn
thân. Tiếng nói tiếp tục:
- Vấn đề bây giờ là ở chỗ nhà tư tưởng trẻ tuổi của chúng ta nghĩ: thời kỳ
như thế có thể sẽ đến hay không? Nếu nó sẽ đến thì thế là xong, nhân loại
sẽ tổ chức lại triệt để. Nhưng do sự ngu ngốc thâm căn cố dế của loài
người, điều đó một ngàn năm nữa cùng chưa có, dù người nào ý thức được
chân lý ngay từ bây giờ cũng được phép hoàn toàn tuỳ ý tổ chức đời mình
theo những nguyên tắc mới. Theo nghĩa ấy, người ta "được phép làm tất
cả". Chưa đủ: chodù thời kỳ ấy sẽ không bao giờ đến, nhưng bởi vì dùsao
cũng không có Chúa Trời và sự bất tử dù con người mới được phép trở
thành con người - Chúa Trời, cho tất cả thế giới chỉ có một người như vậy,
và cố nhiên với chức tước mới, người đó thảnh thơi vượt qua mọi trở ngại
đạo đức trước kia của con người nô lệ trước kia, nếu cần. Với Chúa Trời dù
không có luật lệ nào cả! Chúa Trời ở đâu thì đấy là chỗ của Ngài. Tôi ở đâu
thì đấy là vị trí thứ nhất… "Được phép làm tất cả", có thế thôi! Tất cả
những điều đó như hay lắm; có điều muốn bịp bợm thì còn cần gì đến sự
phê chuẩn của chân lý nữa nhỉ? Những người Nga hiện đại của chúng ta là
như thế đấy: không có sự phê chuẩn thì không dám bịp bợm, họ quá yêu
chân lý…
