ANH EM NHÀ CARAMAZOV - Trang 1152

là anh ta viết giấy tờ hẳn hoi, và có một lá thư trong đó anh ta hầu như từ
bỏ con số còn lại và chấm dứt việc tranh chấp với cha về thừa kế ở sáu
ngàn đồng ấy. Đến đây xảy ra cuộc gặp gỡ của anh ta với một cô gái trẻ,
anh anh cao thượng và có trình độ cao. Ôi, tôi không dám nhắc lại những
chi tiết, các vị vừa nghe xong: đây vừa là danh dự, vừa là sự tự khẳng định,
tôi không nói nữa. Hình ảnh một người trẻ tuổi, nông nổi và phóng đãng:
nghiêng mình trước sự cao quý thật sự, trước ý tưởng cao cả hiện ra trước
chúng ta đặc biệt dễ gây diện cảm. Nhưng liền sau đó, ngay trong phòng xử
án này, hoàn toàn bất ngờ hiện ra mặt trái của tấm huy chương. Tôi sẽ
không dám phỏng đoán và sẽ chỉ phân tích - tại sao lại như vậy. Người con
gái ấy giàn giụa nước mắt của niềm phẫn nộ giấu giếm lâu ngày, tuyên bố
với chúng ta rằng anh ta là người đầu tiên khinh miệt nàng vì sự bồng bột
mãnh liệt, có lẽ thiếu thận trọng, nhưng dùsao vẫn là cao cả và hào hiệp của
nàng. Trở thành chồng chưa cưới của cô gái ấy, ở anh ta thoáng hiện nụ
cười giễu cợt mà nàng có thể chịu đựng nổi khi nó là nụ cười của người
khác, chứ không phải của anh ta. Biết rằng anh ta đã phản bội nàng (phản
bội vì tin chắc rằng nàng phải chịu đựng trước mọi việc của anh ta, kể cả sự
phản bội), biết rằng nàng cố ý đưa cho anh ta ba ngàn đồng và để cho anh
ta biết rõ, quá rõ nàng rằng nàng đưa ba ngàn ấy để anh ta phản bội nàng:
"Sao, anh có lấy hay không, anh có đủ trâng tráo đến vậy không?", - nàng
lẳng lặng nói với anh bằng cái nhìn chê trách và dò xét. Anh ta nhìn nàng,
hoàn toàn hiểu rõ ý nghĩa của nàng (chính anh ta thú nhận ở đây trước các
vị rằng anh ta hiểu hết) và tất nhiên anh ta chiếm đoạt số tiền ấy và tiêu
phung phí số tiền ấy trong hai ngày với người yêu mới! Tin cái gì bây giờ?
Truyền thuyết thứ nhất là cảm hứng cao thượng hiến tất cả số tiền mình có
để sống và tôn sùng đức hạnh, hay mặt trái của tấm huy chương đáng ghét
đến như thế? Thông thường trong đời, với hai mặt đối lập, cần tìm sự thật ở
giữa; trong trường hợp này thì tuyệt nhiên không phải là như thế. Đúng hơn
hết, trong trường hợp thứ nhất, anh ta thực sự thấp hèn. Tại sao? Chính bởi
vì chúng ta là những bản chất rộng lớn, bản chất nhà Karamazov, có khả
năng chứa đựng mọi đối lập có thể có và ngắm nhìn cùng một lúc cả hai
vực thẳm, vực thẳm trên đầu chúng ta, vực thẳm của những lý tưởng cao