cả, và vực thẳm dưới chân chúng ta, vực thẳm của sự sa ngã hèn hạ nhất và
thối tha nhất. Hãy nhớ tới ý tưởng sâu sắc mà trước đây một người quan sát
trẻ tuổi hiểu sâu và kỹ cả gia đình Karamazov, ông Rakitin đã phát biểu:
"Cảm giác thấp hèn của sự sa đoạ cũng cần cho những bản chất buông thả,
mãnh liệt ấy như cảm giác về sự cao thượng" - đấy là sự thật: họ cần sự pha
trộn thiếu tự nhiên ấy một cách thường xuyên và liên tục. Hai vực thẳm, hai
vực thẳm, thưa các vị, trong cùng một lúc, không thì chúng ta bất hạnh và
không thoả mãn, sự tồn tại của chúng ta là không đầy đủ. Chúng ta rộng
lớn, rộng lớn như người mẹ Nga của chúng ta, chúng ta chứa đựng được tất
cả và chung sống với tất cả! Tiện đây, thưa các vị bồi thẩm, bây giờ chúng
ta đề cập đến ba ngàn rúp ấy, và tôi tự cho phép mình đi trước một chút.
Các vị hãy thử tưởng tượng rằng anh ta, tính cách ấy, sau khi nhận số tiền
ấy, và bằng cách như thế nào, qua sự xấu hổ và nhục nhã như thế, qua sự hạ
mình cùng cực, các vị thử tưởng tượng xem ngay trong ngày hôm ấy, anh ta
có thể tách ở đó ra một nữa, khâu vào cái túi và suốt một tháng sau đó
quyết tâm mang nó trên cổ, bất chấp mọi sự cám dỗ và túng thiếu khác
thường! Cả trong lúc chè chén linh đình trong quán rượu ngay cả khi phải
cấp tốc ra khỏi thành phố để xoay của ai đó một món tiền cần thiết để đưa
người tình của mình thoát khỏi sự cám dỗ của kẻ tình địch là cha anh ta,
anh ta cũng không dám động đến cái túi ấy. Và chính để khỏi bỏ mặc người
tình cho sự cám dỗ của ông già mà anh ta rất ghen, đáng ra anh ta phải bóc
túi tiền của mình và thường xuyên canh gác cô nàng, chờ lúc cô nàng sẽ nói
với anh ta: "Em là của anh", để cùng với cô nàng bay đi đâu đó xa hoàn
cảnh ác hại hiện nay. Nhưng không, anh ta đã nói, chính là khi cô nàng sẽ
bảo anh ta: "Em là của anh, hãy đưa em đi bất cứ nơi đâu", thì có tiền đưa
nàng đi.
Nhưng lý do thứ nhất ấy, theo chính lời bị cáo, không có ý nghĩa gì so với
lý do thứ hai. Bởi vì, theo lời anh ta, tôi mang trên mình số tiền ấy thì "tôi
là thằng khốn nạn, nhưng không phải là thằng ăn cắp", bởi vì bao giờ tôi
cũng có thể đến với người vợ chưa cưới bị tôi xúc phạm, đưa ra trước mặt
