hồn bất diệt của mình, Ivan Fedorovich khi ấy đã mở ngoặc nói thêm rằng
tất cả luật tự nhiên ở đó, thành thử nếu tiêu huỷ trong con người lòng tin ở
linh hồn bất diệt thì chẳng phải tình yêu, mà mọi sinh lực để tiếp tục cuộc
sống trần thế sẽ cạn kiệt. Hơn nữa, khi ấy sẽ không còn cái gì là vô đạo
đức, mọi việc đều được phép làm, ngay cả án giết người. Nhưng như thế
vẫn chưa đủ, cuối cùng anh ấy còn kết luận rằng đối với mỗi con người cá
biệt như chúng ta đây chẳng hạn, nếu không tin có Thượng đế cũng như
không tin mình có linh hồn bất diệt thì luật đạo đức của thiên nhiên ắt phải
lập tức biến thành cái đối lập hoàn toàn với luật đạo đức tôn giáo trước đây
và con người chẳng những phải được phép ích kỷ đến độ tàn ác mà sự ích
kỷ đó còn được thừa nhận là lối thoát cần thiết, hợp lý nhất và gần như là
cao quý nhất của con người. Cứ theo cái ý kiến ngược đời như thế, thưa
quý vị, có thể kết luận về tất cả những gì còn lại mà Ivan Fedorovich đáng
mến, con người kỳ quặc và ưa sự ngược đời, thấy là nên công bố và có lẽ
vẫn còn có ý định công bố ra.
- Xin cho hỏi. - Dmitri Fedorovich đột nhiên kêu lên, - nếu tôi nghe không
lầm: "Sự gian ác chẳng những được phép làm, mà còn được thừa nhận là
lối thoát hết sức cần thiết và thông minh nhất cho bất cứ người vô thần
nào". Phải thế không ạ?
- Đúng thế - Cha Paixi nói.
- Tôi sẽ ghi nhớ.
Nói đoạn, Dmitri Fedorovich im bặt ngay, cũng đột ngột như khi chàng xen
vào câu chuyện. Mọi người tò mò nhìn chàng.
- Có thực ông tin chắc trong khi con người không còn tin có linh hồn bất
