phải, hoàn toàn không phải thế… Bỗng nhiên tôi lập tức đoán ra duyên do
tại đâu: là vì hôm qua tôi đã đánh Afanaxi! Bõng nhiên tôi lại hình dung
thấy tất cả, như thế mọi chuyện lại diễn ra trước mắt: gã lính hầu đứng
trước mặt tôi, tôi thẳng cánh giáng vào mặt gã, còn gã vẫn đứng nghiêm,
đầu cất thẳng, mắt trợn ngược, run lên chịu đựng mỗi cú đánh, thậm chí
không dám giơ tay đỡ, thân phận con người sao mà đến nông nỗi ấy, và đây
là người đánh người! Tội lỗi biết bao! Như có mũi kim nhọn xuyên suốt
tâm hồn tôi. Tôi đứng ngây ra như mê mụ, vang mặt trời vẫn chiếu sáng lá
cây vui sướng, lấp lánh, còn chim chóc ngợi ca Chúa Trời… Tôi đưa hai
tay bưng mặt, nằm vật xuống giường và khóc nức nở. Tôi chợt nhớ đến anh
Marken và lời anh nói với gia nhân trước khi chết: "Các bạn yêu quý ơi, vì
sao các bạn hầu hạ tôi, vì sao các bạn yêu tôi, tôi có đáng được các bạn hầu
hạ không?". "Phải, ta có đáng không?" - ý nghĩ chợt nảy ra trong óc tôi.
Thực vậy, tôi có gì đáng để một người khác cũng như tôi, là hình ảnh của
Chúa và giống như Chúa, hầu hạ tôi? Lần đầu đến trong đời, câu hỏi ấy
xuyên vào trí óc tôi. "Mẹ ơi, mẹ ruột thịt của con ơi, đúng là mỗi người đều
có lỗi với tất cả mọi người và về mọi người, có điều người ta không biết
điều đó nếu như người ta hiểu ra thì trần gian tức khắc sẽ là thiên đàng!"
"Trời ơi, chẳng lẽ đấy không phải là sự thật sao, - tôi khóc và nghĩ, - có lẽ
quả thật là ta chịu trách nhiệm về mọi người ta tội lỗi hơn hết thảy, ta là kẻ
tồi tệ nhất trần đời!". Và tôi bỗng hình dung thấy tất cả sự thật với đầy đủ ý
nghĩa của nó: tôi sắp làm gì đây? Tôi sắp đi giết một con người nhân hậu,
thông minh, cao quý, không có lỗi gọi với tôi, như vậy tôi sẽ làm cho vợ
anh ta suốt đời bất hạnh, đau khổ đến chết mất! Tôi nằm úp sấp trên
giường, vùi mặt xuống gồi và không để ý gì đến thời gian.
Ông nhiên trung uý đồng đội bước vào, mang theo mấy khẩu súng ngắn:
"A, - anh ta nói, - tốt lắm, anh đã dậy, đến giờ rồi, ta đi thôi!". Tôi luống
cuống, hoàn toàn rối trí, nhưng chúng tôi cùng ra xe. "Anh chờ tôi một lát, -
tôi bảo anh ta, - tôi sẽ ra ngay, tôi bỏ quên ví tiền". Tôi một mình chạy vào
nhà, đến thắng buồng Afanaxi: "Afanaxi, - tôi nói, - hôm qua tôi đánh anh
