ANH EM NHÀ CARAMAZOV - Trang 541

học chỉ là những gì phục vụ nhục thể. Còn thế giới tinh thần, phân nửa cao
cả nhất của con người thì bị gạt bỏ hoàn toàn, bị trục xuất và người ta lấy
thế làm hoan hỉ, thậm chí là căm thù nó. Thế gian đề xướng tự do, đặc biệt
thời gian gần đây, và chúng ta nhin thấy gì trong cái tự do ấy của họ: chỉ là
nô lệ và tự sát! Bởi vì người ta nói: "Có nhu cầu thì cứ thoả mãn bởi vì anh
cũng có quyền như những người quyền quý và giàu có, đừng sợ thoả mãn
nhu cầu, thậm chí cứ tăng thêm nữa lên" - đấy là chủ thuyết hiện nay của
người đời. Người ta cho như thế là tự do. Quyền tăng thêm nhu cầu đưa đến
kết quả gì? Với người giàu thì đó là sống tách biệt và tự sát về tinh thần,
với người nghèo thì đó là ghen tị và giết người, bởi vì người ta cho quyền
có nhu cầu. Người ta cả quyết rằng thế giới ngày càng thống nhất, người
với người ngày càng xích lại gần nhau trong tình anh em vì khoảng cách
không gian được rút ngắn, tư tưởng được truyền đi trong không trung. Hỡi
ôi đừng tin ở sự thống nhất như thế. Do hiểu tự do là sự gia tăng nhu cầu và
mau chóng thoả mãn nhu cầu, người ta xuyên tạc bản chất của mình, bởi vì
họ làm nảy sinh ra trong bản thân họ nhiều ham muốn và thói quen vô
nghĩa và ngu ngốc, nhiều giả tưởng hết sức vô lý! Người ta sống chỉ để
ghen tỵ với nhau, để thoả mãn nhục cảm và để vênh vang. Chiêu đãi và du
ngoạn, ngựa xe, chức tước và kẻ hầu người hạ, những thứ đó được coi là
thiết yếu đến mức có thể vì nó mà hy sinh cả tính mệnh, danh dự và lòng
nhân, thậm chí có thể tự giết mình nếu như không thoả mãn được. Ở những
người không giàu, ta cũng thấy như thế, còn người nghèo thì tạm thời dùng
men say để dìm ngập nỗi uất hận không thoả mãn được nhu cầu và lòng
ghen tỵ. Nhưng chẳng bao lâu, thay cho rượu, họ uống cả máu, người ta
dẫn dắt họ đến chỗ ấy. Tôi xin hỏi các vị: người như thế có tự do không?
Tôi biết "một chiến sĩ đấu tranh cho tư tưởng" đã kể với tôi rằng, một lần
trong tù, anh ta bị cắt thuốc lá, sự thiếu thốn ấy hành hạ anh khổ sở đến nỗi
anh suýt phản bội "tư tưởng" của mình chỉ cốt có thuốc lá hút. Vậy mà con
người ấy vẫn nói: "Tôi đấu tranh cho nhân loại". Thế thì anh ta sẽ đi đến
đâu và anh ta có khả năng làm gì? Cùng lắm thì có được một hành động bột
phát trong chốc lát, chứ không thể chịu đựng lâu dài được. Chẳng lấy gì
làm lạ rằng thay cho tự do, người ta rơi vào vòng nô lệ, và thay cho việc