mọi người, tôi cứ luôn luôn có cảm giác rằng tôi là kẻ đê mạt nhất và mọi
người đều coi tôi là thằng hề, đã thế thì "ta sẽ làm hề thực cho mà xem, ta
không sợ dư luận của các người, vì tất cả các người, không trừ một ai, đều
đê mạt hơn ta!". Bởi thế tôi mới là thằng hề, vì xấu hổ mà tôi thành thằng
hề, ấy là vì xấu hổ. Chỉ vì đa nghi mà tôi khuấy đảo. Giả như tôi tin chắc
rằng khi tôi đến, mọi người đều lập tức coi tôi là người thông minh nhất và
dễ thương nhất thì trời ơi! Khi ấy tôi sẽ là người tốt biết bao.
- Thưa thầy! - ông ta bỗng quỳ xuống. - Tôi phải làm gì để được hưởng đời
sống vĩnh cửu? - Ngay cả lúc này cũng khó mà đoán chắc là ông ta đùa hay
cảm động thực?
Trưởng lão ngẩng lên nhìn ông ta, và mỉm cười nói:
- Chính ông cũng biết từ lâu là phải làm gì, ông có đủ trí khôn: đừng say
sưa rượu chè và đừng nói năng không dè lời, đừng ham mê sắc dục, nhất là
đừng hám tiền, hãy đóng cửa các quán rượu của ông, nếu không đóng cửa
hết được thì ít ra cũng hai - ba cái. Mà cái chính, điều căn cốt nhất là đừng
nói dối.
- Tức là về chuyện Didero chứ gì?
- Không phải về chuyện Didero. Cái chính là đừng tự dối mình. Kẻ tự dối
mình và nghe lời dối trá ấy thường đi đến chỗ không phân biệt được sự thật
ở bản thân mình và xung quanh nữa, thế là họ, không còn tôn trọng cả bản
thân mình và người khác. Một khi không tôn trọng ai thì cũng không còn
yêu ai nữa, không còn tình yêu, họ dấn mình vào những đam mê và những
thú vui thô lậu để khỏi trống rỗng và để giải trí, dần dần với những thói xấu
của mình, họ rơi xuống hàng súc vật, tất cả là vì họ luôn luôn dối người và
dối mình. Kẻ dối mình là kẻ dễ oán giận trước lên. Bởi vì oán giận đôi khi
