vì thế trong lúc buồn bực, ta nguyền rủa ném cái chày công cụ giết người đi,
nếu không thì không có chuyện ấy, vì lẽ gì thân chủ của tôi thẳng tay ném
cái chày đi. Nếu có thể cảm thấy đau đớn và thương xót vì đã giết người thì
cố nhiên là không giết cha: giết xong thì sẽ không vì thương mà nhảy xuống
săn sóc nạn nhân khác bị đánh gục, khi ấy sẽ là tình cảm khác, không phải là
thương hại, mà là tự cứu mình, cố nhiên là như vậy. Trái lại, tôi nhấn mạnh
lần nữa, sẽ đánh vỡ sọ ra, chứ không loay hoay với nạn nhân năm phút. Còn
thương xót và có tình cảm tốt lành, thì trước đó lương tâm phải trong sạch.
Thành thử, đây là thứ tâm lý học khác. Thưa quý vị bồi thẩm, tôi cố ý dùng
đến tâm lý học chỉ để cho thấy cụ thể rằng có thể rút ra kết luận gì tùy thích.
Tất cả ở chỗ người sử dụng là ai. Tâm lý học kêu gọi ngay cả những người
nghiêm chỉnh nhất sáng tác tiểu thuyết, mà đấy là hoàn toàn vô tình. Tôi nói
về tâm lý học thái quá, thưa quý vị bồi thẩm, về sự lạm dụng phần nào tâm
lý học.”
Ở đây lại có tiếng cười khúc khích trong công chúng, và tất cả là chĩa
vào ông biện lý. Tôi sẽ không dẫn ra chi tiết toàn bộ lời lẽ của luật sư bào
chữa, tôi chỉ lấy một số đoạn, một số điểm quan trọng nhất.
XI
KHÔNG CÓ TIỀN, KHÔNG CÓ CƯỚP CỦA
