ANH EM NHÀ KARAMAZOV - Trang 1041

đã thực hiện hành động phạm tội ấy bởi vì anh ta không thể nhảy vào vườn
vì duyên cớ khác, vì say mê hay tình cảm.’ Đấy là tâm lý học; ta sẽ lấy chính
cái tâm lý học ấy áp dụng vào vụ án, nhưng từ khía cạnh khác, và sẽ đi đến
kết quả không kém thực chút nào. Kẻ giết người nhảy xuống vì thận trọng,
để biết chắc người chứng kiến còn sống hay không, thế nhưng theo lời ông
công tố, y để lại trong phòng ông bố bị y giết chết một tang chứng cực kỳ
trọng đại là chiếc phong bì đã xé rách, có đề rằng bên trong để ba ngàn rúp.
‘Y mà mang cái phong bì ấy đi thì cả thế gian này chẳng ai biết có cái phong
bì ấy và bên trong có tiền, vì vậy là tiền đã được bị cáo lấy đi.’ Đấy là lời
của chính ông công tố. Như vậy thì các vị thấy không, một đằng là thiếu
thận trọng, anh ta rối trí, hoảng sợ và bỏ chạy, để lại bằng chứng trên sàn,
nhưng hai phút sau, khi đánh và giết chết một người khác thì lập tức lại có ý
thức thận trọng hết sức tàn nhẫn và tính toán rất kỹ. Nhưng thôi, cứ cho là
như thế đi, sự tinh vi của tâm lý học chính là ở chỗ trong hoàn cảnh như thế,
lúc này tôi khát máu và tinh tường như con chim ưng Kavkaz, lát sau tôi lại
mù và nhút nhát như con chuột chũi thảm hại. Nhưng nếu tôi khát máu và
tính toán tàn bạo đến mức giết xong tôi nhảy xuống chỉ để xem người chứng
kiến hành động của tôi còn sống hay không thì tại sao còn loay hoay với nạn
nhân mới ấy của mình suốt năm phút, để có thêm những người làm chứng
nữa chắc? Tại sao còn lấy khăn tay lau máu trên đầu nạn nhân, để sau này
tấm khăn ấy trở thành tang chứng buộc tội tôi chắc? Không, nếu chúng ta
tính toán và tàn nhẫn đến như thế thì phải chăng tốt hơn hết là sau khi nhảy
xuống, vẫn dùng cái chày đồng ấy choang thêm vào đầu lão gia nhân bị
đánh gục ấy mấy nhát nữa cho lão chết hẳn đi, loại bỏ hẳn kẻ chứng kiến,
thế là hết mọi lo âu? Cuối cùng, tôi nhảy xuống để kiểm tra xem kẻ chứng
kiến tội ác của tôi còn sống hay không, liền đó trên đường tôi để lại một kẻ
làm chứng khác, chính là chiếc chày đồng mà tôi đã lấy và cả hai người sau
này bao giờ cũng có thể nhận rằng nó là của mình và chứng nhận rằng tôi
lấy của họ. Và không phải là tôi quên nó trên đường, đánh rơi nó trong lúc
lơ đễnh, bối rối: không, chính ta bỏ rơi vũ khí của ta, vì người ta tìm thấy nó
cách chỗ Grigory bị đánh gục mười lăm bước. Thử hỏi, vì lẽ gì ta làm như
thế? Ta làm như thế bởi vì ta lấy làm đau xót là đã giết người, một lão bộc,