ngờ đã có được món hồi môn làm cái vốn nhỏ, thoạt tiên là tên bịp nhỏ và
thằng hề nịnh nọt, có mầm mống của những khả năng trí tuệ, mặc dù là khá
yếu, trước hết là tên cho vay nặng lãi. Năm này qua năm khác, nghĩa là với
việc tích lũy vốn, lão phấn chấn lên. Sự hạ mình và nịnh nọt biến mất, chỉ
còn lại tên trâng tráo giễu cợt độc ác và ham nhục dục. Mặt tinh thần hoàn
toàn bị loại bỏ, sự khát sống cực kỳ lớn lao. Chung quy lại, ngoài khoái cảm
nhục dục, lão không còn nhìn thấy gì trong đời, lão dạy dỗ các con mình như
vậy. Những trách nhiệm tinh thần đối với tổ quốc tuyệt đối không có. Ông ta
chế nhạo những trách nhiệm đó, ông ta giáo dục các con nhỏ ở sân sau và
lấy làm vui sướng khi người ta đem con ông đi nuôi dạy. Ông hoàn toàn
quên chúng. Mọi quy tắc đạo đức của ông già là: après moi le déluge
, là
tất cả những gì ngược với khái niệm công dân, sự tách rời đầy đủ nhất, thậm
chí là thù địch với xã hội: ‘Cả thế giới có cháy rừng rực cũng mặc, miễn là
mình tôi yên ổn.’ Và lão yên ổn, lão hoàn toàn hài lòng, lão khao khát sống
thêm hai mươi – ba mươi năm nữa. Lão tính gian với con đẻ của mình để
chiếm đoạt tiền của gã, tài sản thừa kế của mẹ gã để lại cho, không muốn trả
cho con, lấy của con trai mình đem cho người tình. Không, tôi không muốn
dành phần bào chữa bị cáo cho vị luật sư danh tiếng từ Petersburg về. Bản
thân tôi sẽ nói sự thật, bản thân tôi hiểu sự phẫn nộ mà ông già tích tụ trong
trái tim con trai mình. Nhưng nói về ông già xấu số ấy đủ rồi, đủ lắm rồi,
ông ta đã lãnh đủ. Tuy nhiên ta hãy nhớ rằng đấy là ông bố, một trong những
ông bố hiện đại. Không biết tôi có xúc phạm xã hội không khi nói rằng đấy
là một trong rất nhiều ông bố hiện đại. Hỡi ôi, rất nhiều ông bố hiện đại chỉ
không nói ra một cách trâng tráo như vậy, bởi vì họ có giáo dục hơn, có học
vấn hơn, nhưng thực ra họ có cùng quan niệm triết lý như vậy. Cứ cho rằng
tôi là người bi quan đi, cứ cho là như vậy đi. Chúng ta đã giao hẹn với nhau
rằng các vị đừng tin tôi, đừng tin tôi, tôi sẽ nói, còn các vị đừng tin tôi.
Nhưng dù sao hãy để tôi nói ra, xin đừng quên một số điều trong những lời
tôi nói. Tuy nhiên, đấy là các con của ông già ấy, ông bố ấy của gia đình:
một trong số đó đang ngồi trên ghế bị cáo, sắp đây sẽ nói đến anh ta, về
những người khác tôi sẽ chỉ nói qua. Trong số những người con khác, người
con thứ là một trong những thanh niên hiện đại, có học vấn xuất sắc, trí tuệ
