ANH EM NHÀ KARAMAZOV - Trang 1002

khá lỗi lạc, nhưng không tin cái gì hết, bác bỏ quá nhiều điều trong đời, hệt
như cha mình. Tất cả chúng ta đã nghe anh ta nói, anh ta được tiếp nhận một
cách thân thiện trong xã hội chúng ta. Anh ta không che giấu ý kiến của
mình, hoàn toàn trái lại, vì vậy tôi dám nói khá thành thật về anh ta, cố nhiên
không phải như về một cá nhân, mà như về một thành viên của gia đình
Karamazov. Hôm qua ở đây, ven thành phố, một thằng ngốc bệnh tật, dính
líu nhiều tới vụ này, hắn nguyên là tên đầy tớ, có lẽ là con hoang của Fyodor
Pavlovich, Smerdyakov, đã treo cổ tự sát. Trong cuộc điều tra sơ bộ, hắn
khóc lóc như điên, kể với tôi về một người con của Karamazov, Ivan
Fyodorovich, đã làm hắn kinh hoảng vì sự thiếu kìm hãm về đạo đức của
anh ta. ‘Theo cậu ấy, mọi việc đều được phép làm, mọi việc trên đời, không
có gì bị cấm hết – cậu ấy luôn luôn dạy tôi như thế đấy.’ Dựa trên luận điểm
ấy mà người ta dạy cho hắn, hắn hoàn toàn hóa điên, tuy cố nhiên cơn bệnh
động kinh, tất cả tai họa ghê rợn nổ ra trong gia đình cũng ảnh hưởng đến sự
rối loạn trí óc của hẳn. Nhưng thằng ngốc ấy nảy ra một nhận xét rất lạ, đáng
làm vinh dự cả cho một người quan sát thông minh hơn hắn, đấy là lý do vì
sao tôi nói đến điều đó: ‘Nếu có người con trai nào tính cách giống Fyodor
Pavlovich nhiều nhất thì đó là Ivan Fyodorovich’ – hắn nói với tôi như vậy.
Tôi xin chấm dứt sự miêu tả tính cách ấy của tôi ở nhận xét này, tiếp tục nữa
là thiếu tế nhị. Ôi, tôi không muốn tiếp tục rút ra những kết luận, và như con
quạ, quàng quạc báo cái chết cho một số phận trẻ. Hôm nay ở đây, trong căn
phòng này, chúng ta đã thấy sức mạnh trực tiếp của sự thật vẫn còn sống
trong trái tim trẻ ấy và tình cảm gia đình vẫn chưa bị dập tắt hẳn bởi sự vô
tín ngưỡng và trâng tráo về đạo đức do thừa hưởng nhiều hơn là do đau khổ
thực sự về tư tưởng. Tiếp đến người con trai khác – ôi, anh ta còn trẻ lắm,
sùng tín và quy thuận, trái với thế giới quan tăm tối và bại hoại của ông anh,
tìm đường đi đến ‘nền tảng của nhân dân’, có thể nói như vậy, hay như ở
nước ta nó vẫn được gọi bằng cái từ thông thái ấy trong lý luận của trí thức
tư tưởng. Các vị ạ, anh ta gắn mình với tu viện; anh ta suýt nữa cắt tóc đi tu.
Tôi cho rằng ở anh ta, tuồng như vô ý thức, nhưng rất sớm, đã bộc lộ sự thất
vọng rụt rè mà rất nhiều người trong xã hội chúng ta đụng phải, và vì sợ sự
trâng tráo và đồi trụy của nó, đồng thời sai lầm gán tất cả tệ lậu đó cho nền