giáo dục châu Âu, họ đâm bổ đến ‘đất mẹ, như người ta thường nói, gieo
mình vào vòng tay của quê hương như những đứa trẻ sợ ma, và khao khát
ngủ yên bên bầu vú cạn khô của bà mẹ suy nhược và thậm chí khao khát ngủ
suốt đời, miễn sao khỏi phải nhìn thấy những nỗi khủng khiếp làm họ kinh
hoàng. Về phần tôi, tôi cầu chúc mọi sự tốt lành cho chàng trai tốt bụng và
giàu năng khiếu ấy, tôi cầu chúc cho tâm hồn cao đẹp và khát vọng hướng
về nền tảng nhân dân của anh ta sau này không biến thành, như thường xảy
ra, về tinh thần thì biến thành chủ nghĩa thần bí u ám, về mặt công dân thì
biến thành chủ nghĩa sô vanh ngu độn – hai điều đe dọa dân tộc có lẽ còn
lớn lao hơn là sự đồi bại sớm do nền giáo dục phương Tây bị hiểu sai lạc và
được hưởng thụ không mất tiền, điều mà người anh của anh ta mắc phải.”
Lại vài ba người vỗ tay về chủ nghĩa sô vanh và chủ nghĩa thần bí. Cố
nhiên, Ippolit Kirillovich say sưa, vả lại tất cả những điều đó ít liên quan tới
vụ án này, chưa nói rằng nó mập mờ, nhưng con người mắc bệnh lao và tức
tối này rất muốn phát biểu ý kiến của mình ít ra là một lần trong đời. Sau
này ở vùng chúng tôi người ta nói rằng khi nhận xét về Ivan, ông ta bị chi
phối bởi một tình cảm thiếu tế nhị, vì ông đã một hai lần bị Ivan làm cho
cứng họng trong tranh cãi và Ippolit Kirillovich vẫn nhớ điều đó, bây giờ
muốn trả thù. Nhưng tôi không biết liệu có thể kết luận như thế được không.
Dù sao tất cả những điều đó chỉ là lời vào đâu, tiếp đó bài nói của ông thẳng
thừng hơn và vào việc hơn.
“Nhưng còn người con trai thứ ba của gia đình hiện đại này, – Ippolit
Kirillovich nói tiếp, – hiện đang ngồi trên ghế bị cáo, trước mặt các vị đây.
Trước mắt chúng ta là những chiến công của anh ta, cuộc đời và công việc
của anh ta: đã đến lúc tất cả được phơi bày ra, lộ trần ra. Đối lập với ‘chủ
nghĩa châu Âu’ và ‘nền tảng nhân dân’ của hai em mình, anh ta dường như
đại diện cho nước Nga trực tiếp – ồ, không phải là tất cả người Nga, không
phải là tất cả, cầu Chúa che chở, đâu có phải là tất cả! Tuy nhiên nó ở đây,
nước Nga của chúng ta, hơi hướng của nó, ta nghe thấy nó, mẹ thân yêu. Ôi,
chúng ta thật là hồn nhiên, chúng ta là sự pha trộn thiện và ác một cách kỳ
