– Chúng tôi bàn về một bài báo rất kỳ lạ của ông ấy. – Cha thủ thư Iosif
nói với trưởng lão và trỏ vào Ivan Fyodorovich. – Ông ấy nêu ra nhiều điều
mới mẻ, vâng, nhưng luận đề dẫn đến hai kết luận. Bài viết về tòa án giáo
hội và phạm vi quyền hạn của nó, nhằm trả lời một giáo sĩ đã viết cả một
cuốn sách về vấn đề này...
– Đáng tiếc tôi không đọc bài báo của ông, nhưng có nghe nói về nó. –
Trưởng lão trả lời, chăm chú nhìn Ivan Fyodorovich bằng con mắt tinh
nhanh.
– Ông ấy đứng trên một quan điểm hết sức lạ. – Cha thủ thư nói tiếp. –
Trong vấn đề tòa án giáo hội, rõ ràng ông ấy bác bỏ việc tách giáo hội khỏi
nhà nước.
– Thế thì lạ thật, nhưng theo ý nghĩa nào? – Trưởng lão hỏi Ivan
Fyodorovich.
Cuối cùng Ivan trả lời, nhưng không phải với giọng lễ độ kiêu kỳ như
Alyosha vẫn lo sợ từ hôm trước, mà khiêm tốn và dè dặt, rõ ràng là ân cần,
không chút ẩn ý.
– Tôi xuất phát từ luận điểm rằng sự pha trộn các yếu tố căn cốt của
nhà thờ và của nhà nước lấy riêng biệt, tất nhiên là sẽ còn mãi mãi, mặc dù
đấy là điều không thể được và không khi nào dẫn đến một tình trạng bình
thường, chứ đừng nói là ít nhiều trường hợp, bởi vì sự giả dối nằm ngay
trong cơ sở của sự việc. Sự thỏa hiệp giữa giáo hội và nhà nước về những
vấn đề như tòa án chẳng hạn, theo tôi, thực chất là hoàn toàn không thể có
được. Vị giáo sĩ mà tôi bài bác khẳng định rằng giáo hội chiếm một vị trí rõ
rệt và xác định trong nhà nước. Ngược lại với ông ta, tôi cho rằng giáo hội
phải thâu tóm trọn vẹn nhà nước vào mình, chứ không phải là chỉ chiếm một
góc nào đó, và nếu như hiện nay vì lẽ gì đó điều ấy chưa làm được thì xét về
thực chất, chắc chắn nó phải trở thành mục đích trực tiếp và quan trọng nhất
của toàn bộ sự phát triển sau này của xã hội Kitô giáo.
