ANH EM NHÀ KARAMAZOV - Trang 1020

gì hết’. Nhưng nếu vậy, cơn động kinh sẽ gây náo loạn trong nhà, nên nhìn
thấy trước điều đó, Dmitri Karamazov không thể chấp nhận sự thỏa thuận
như vậy. Nhưng tôi cứ cho là anh ta đồng ý đi. Dù có vậy đi nữa thì Dmitri
Fyodorovich vẫn cứ là kẻ giết người, kẻ giết người trực tiếp và chủ mưu,
còn Smerdyakov chỉ là người tham gia thụ động, thậm chí chỉ là kẻ dung
túng vì sợ hãi và trái với ý muốn của mình, còn tòa án thì nhất định phải
phân biệt điều đó, vậy thì chúng ta thấy gì? Vừa bị bắt xong là bị cáo đổ hết
tội cho một mình Smerdyakov và chỉ buộc tội một mình hắn thôi. Không
phải buộc tội hắn đồng lõa, mà buộc tội một mình hắn thôi: một mình hắn
làm việc đó, hắn giết người cướp của, việc làm của hắn! Đồng lõa quái gì
mà ngay từ đầu kẻ nọ lại đổ cho kẻ kia: điều đó chưa bao giờ có. Xin chú ý
rằng đấy là chuyện liều lĩnh bao nhiêu đối với Karamazov: anh ta là kẻ sát
nhân chính, kẻ kia chỉ là kẻ làm ngơ và nằm sau tấm vách, và anh ta đổ tội
cho kẻ nằm bẹp một chỗ. Khi ấy kẻ kia có thể nổi cáu và chỉ để tự vệ mà sẽ
nói hết sự thật: cả hai cùng tham gia, có điều tôi không giết, chỉ cho phép và
làm ngơ vì sợ hãi. Bởi lẽ Smerdyakov có thể hiểu rằng tòa sẽ phân biệt được
ngay mức độ tội lỗi, vì vậy có thể dự tính rằng nếu hắn bị trừng phạt thì nhẹ
hơn rất nhiều so với thủ phạm chính muốn đổ tội hết cho hắn. Nhưng như
vậy thì dù không muốn hắn cũng sẽ thú nhận. Ta không hề thấy như vậy.
Smerdyakov không đả động gì đến chuyện đồng lõa, mặc dù bị cáo nhất
quyết buộc tội hắn và luôn luôn nói rằng hắn là kẻ giết người duy nhất. Chưa
đủ: Smerdyakov đã khai trong khi điều tra rằng chính hắn nói với bị cáo về
phong bì tiền và mật hiệu, mà không có hắn thì bị cáo chẳng biết được gì.
Nếu hắn thực sự đồng lõa và có tội thì hắn có dễ dàng khai chuyện ấy như
thế với người điều tra không, tức là tất cả những điều hắn đã cho bị cáo biết?
Trái lại hắn sẽ một mực chối cãi và nhất định sẽ xuyên tạc và làm giảm nhẹ
tội. Chỉ có kẻ vô tội, không sợ bị ghép là đồng lõa mới có thể làm như vậy.
Thế rồi, trong cơn u uất do động kinh và do toàn bộ tai họa đã bùng ra, hôm
qua hắn đã treo cổ, để lại bức thư viết bằng lời lẽ đặc sắc: ‘Tôi tự ý chấm dứt
đời tôi, đừng buộc tội ai cả.’ Hắn có khó gì mà không viết thêm được: kẻ
giết người là tôi, chứ không phải Karamazov. Nhưng hắn không viết thêm:
với việc này thì đủ gan, với việc khác thì không ư?