chiếc sơ mi ấy có thật thì làm sao lại không tìm thấy nó trong va li hay tủ
ngăn kéo), thì đó là một sự kiện, một sự kiện sờ được mó thấy chứng tỏ anh
ta khai đúng! Nhưng anh ta không thể nghĩ ra điều đó. ‘Tôi không nhớ, có lẽ
không phải ở áo sơ mi, có lẽ tôi cắt ở chiếc mũ chùm của bà chủ’ – ‘Chiếc
mũ chùm nào?’ – ‘Tôi lấy của bà ta, nó nằm vương vãi trong nhà, một đồ
dùng cũ bằng vải trúc bầu’ – ‘Anh nhớ chắc chứ?’ – ‘Không, tôi không nhớ
chắc.’ Và anh ta cáu kỉnh, thế nhưng các vị thử tưởng tượng xem, làm sao
không nhớ điều đó được? Trong những phút khủng khiếp nhất của con
người, lúc bị đưa đi hành hình, người ta vẫn nhớ những điều như thế. Anh ta
sẽ quên hết cả, vậy mà một mái nhà màu lá mạ thoáng hiện trên đường hay
con quạ đậu trên cây thập ác thì anh ta nhớ. Bởi vì khi khâu cái túi, lẩn tránh
mọi người ở nhà, anh ta phải nhớ mình đau khổ nhục nhã vì sợ người ta nhìn
thấy cầm cái kim trong tay, sợ người ta vào và bắt quả tang, hễ có tiếng gõ
cửa là anh ta bật dậy và chạy ra sau vách (trong nhà anh ta có cái vách
ngăn)...
Nhưng, thưa quý vị bồi thẩm, tôi cho các vị biết tất cả những điều ấy,
những chi tiết, những cái vặt vãnh ấy để làm gì kia chứ! – Ippolit Kirillovich
bỗng kêu lên. – Chính là bởi vì bị cáo ngoan cố bám lấy toàn bộ sự phi lý ấy
cho đến tận phút này! Suốt hai tháng ấy, từ cái đêm ác hại ấy đối với anh ta,
anh ta không hề giải thích gì, anh ta không thêm một tình tiết thực tế nào
giải thích thêm những lời khai hoang đường trước kia; toàn là chuyện vặt,
còn các vị hãy tin vào lời nói danh dự! Ôi, chúng tôi lấy làm sung sướng
được tin, chúng tôi khao khát được tin, cho dù là tin vào danh dự! Sao,
chúng tôi là những con chó rừng khao khát máu người ư? Hãy chỉ ra cho
chúng tôi dù là một sự kiện có lợi cho bị cáo, chúng tôi sẽ lấy làm vui
sướng, nhưng là một sự kiện sờ mó được, thực tế, chứ không phải như em
ruột bị cáo kết luận theo vẻ mặt của anh ta hay chỉ ra rằng khi đấm vào
ngực, nhất định anh ta phải trỏ vào cái túi khâu tiền, mà lại trong bóng tối.
Chúng tôi sẽ lấy làm vui sướng mừng về sự kiện mới, chúng tôi sẽ là người
đầu tiên tù bỏ lời buộc tội của mình, chúng tôi sẽ vội vã từ bỏ. Còn bây giờ
