ANH EM NHÀ KARAMAZOV - Trang 1030

Anh ta nhượng bộ chúng ta rằng anh ta muốn giết: các ông thấy đấy, tôi hết
sức thành thật, các ông càng nên tin rằng tôi không giết thì mới phải. Ôi,
trong những trường hợp như thế, kẻ phạm tội đôi khi trở nên xốc nổi và cả
tin lạ thường. Thế rồi, dường như hoàn toàn vô tình, điều tra viên bỗng đặt
ra cho anh ta câu hỏi hết sức ngô nghê: ‘Có phải Smerdyakov giết không?’
Thế là đã xảy ra điều mà chúng ta chờ đợi: anh ta rất cáu vì đã bị chặn trước,
bị bắt chộp bất ngờ khi anh ta chưa kịp chuẩn bị, lựa chọn và chộp lấy thời
điểm mà đưa Smerdyakov ra là thuận lợi nhất. Do bản chất của mình, anh ta
lập tức nhảy vào chỗ cực đoan và ra sức cam đoan rằng Smerdyakov không
thể giết người, không có khả năng giết người. Nhưng đừng tin anh ta, đấy
chỉ là mánh khóe: anh ta tuyệt nhiên chưa từ bỏ Smerdyakov, trái lại anh ta
sẽ còn đưa hắn ra, bởi vì anh ta còn đưa ai ra nếu không phải là hắn, nhưng
anh ta sẽ làm việc ấy vào lúc khác, bởi vì bấy giờ việc ấy hỏng rồi. Anh ta sẽ
lôi hắn ra chỉ vào ngày mai hoặc vài ngày nữa; khi tìm được thời cơ anh ta
sẽ thét lên với chúng ta: ‘Các ông thấy đấy, tôi phủ nhận Smerdyakov còn
mạnh mẽ hơn các ông, nhưng bây giờ thì tôi thấy rõ: chính hắn giết, không
hắn thì còn ai!’ Trong lúc anh ta đưa chúng ta vào sự phủ định ảm đạm và
cáu kỉnh, sự nôn nóng và giận dữ gợi cho anh ta lời giải thích hết sức vụng
về và khó tin về việc anh ta nhìn vào cửa sổ buồng cha và kính cẩn lùi ra xa.
Cái chính là anh ta vẫn chưa biết những tình tiết, tầm quan trọng của lời khai
của Grigory đã hồi tỉnh. Chúng tôi bắt đầu khám xét. Việc khám người làm
anh ta tức giận, nhưng cũng khích lệ anh ta: không tìm được cả ba ngàn, chỉ
tìm được ngàn rưỡi. Cố nhiên, giữa lúc im lặng giận dữ và tìm cách chối cãi
ấy, lần đầu tiên trong đời anh ta chợt nảy ra ý nghĩ về cái túi khâu tiền. Chắc
chắn anh ta cảm thấy sự bày đặt ấy thật khó tin và đau khổ, đau khổ ghê
gớm, làm thế nào để nó dễ tin hơn, sáng tác thế nào để có cả một thiên tiểu
thuyết giống thực. Trong những trường hợp như vậy, việc đầu tiên nhất,
nhiệm vụ chủ yếu nhất của điều tra viên là không để cho anh ta có thời gian
chuẩn bị, bắt chộp bất ngờ để kẻ phạm tội nói ra những ý nghĩ thầm kín nhất
của mình với tất cả tính hồn nhiên, khó tin và mâu thuẫn, khiến chúng bị tố
giác. Chỉ có thể bắt kẻ phạm tội nói ra bằng cách bất ngờ và như vô tình cho
anh ta biết một sự kiện mới nào đó, một tình tiết nào đó có ý nghĩa cực kỳ