thấy bộ xương của hai đứa hài nhi đã bị cô ta giết ngay lúc sinh ra, cô ta
nhận tội. Thưa quý vị bồi thẩm, đấy có phải là mẹ của các con mình không?
Phải, cô ta đã sinh ra chúng, nhưng cô ta có phải là ‘mẹ’ chúng không? Có
người nào trong chúng ta dám dùng tiếng ‘mẹ’ thiêng liêng để gọi cô ta
không? Chúng ta sẽ can đảm, thưa quý vị bồi thẩm, thậm chí sẽ táo tợn,
thậm chí chúng ta có trách nhiệm phải như thế vào lúc này, không sợ một số
từ và ý niệm, như một số bà thương gia Moskva sợ từ ‘kim loại’ và ‘lưu
huỳnh nóng’
. Không, trái lại chúng ta sẽ chứng minh rằng sự tiến bộ trong
những năm gần đây đụng chạm đến sự phát triển của chúng ta và sẽ nói
thẳng: sinh con chưa phải là cha, mà còn phải xứng đáng là cha. Ồ, cố nhiên
vẫn còn một ý nghĩa khác, một cách giải thích khác từ ‘cha’, theo đó thì
người cha, dù là con quái vật, dù là kẻ bất lương với các con mình, vẫn cứ là
cha, vì đã sinh ra con. Nhưng ý nghĩ đó có thể nói là thần bí, tôi không hiểu
bằng trí tuệ, mà chỉ có thể tiếp nhận bằng niềm tin hay nói cho đúng hơn là
bằng tín ngưỡng, tương tự như nhiều điều khác mà tôi không hiểu, nhưng
tôn giáo lệnh cho tôi phải tin. Nhưng trong trường hợp như vậy, điều đó vẫn
sẽ ở ngoài lãnh vực đời sống thực. Trong lãnh vực đời sống thực, nó chẳng
những có quyền của mình mà chính nó áp đặt những trách nhiệm vô cùng
lớn lao: trong lãnh vực này, nếu chúng ta muốn là người nhân đạo, cuối cùng
là người Cơ Đốc, chúng ta có bổn phận và trách nhiệm chỉ tin ở những gì
được lý trí và kinh nghiệm chứng tỏ là đúng trải qua sự phân tích, tóm lại là
hành động hợp lý, chứ không phải là điên rồ như trong giấc ngủ hay cơn mê
sảng, để khỏi làm hại con người, để khỏi làm khổ và hủy hoại con người.
Khi ấy sẽ là việc làm chân chính của người theo đạo Kitô, không chỉ là thần
bí, mà là hợp lý và đích thị là yêu thương con người...”
Đến đây những tràng vỗ tay rầm rộ nổ ra ở những dãy cuối phòng,
nhưng Fetyukovich xua tay như van công chúng đừng ngắt lời ông, để ông
nói nốt. Tất cả lập tức im bặt. Diễn giả nói tiếp:
“Thưa quý vị bôi thẩm, các vị có cho rằng những vấn đề như thế bỏ qua
con cái chúng ta, giả sử là ở tuổi thanh niên, giả sử là bắt đầu biết suy xét
