nghĩa giáo hoàng” cực cực đoan! Đến cả Giáo hoàng Gregory VII
cũng
chưa từng mơ tưởng như thế.
– Xin ông hiểu hoàn toàn ngược lại cho! – cha Paissy nói một cách
nghiêm nghị. – Không phải giáo hội biến thành nhà nước, xin hãy hiểu điều
đó. Đấy là La Mã và mơ ước của nó. Đấy là sự cám dỗ thứ ba của quỷ
Nhưng đây là trái lại. Nhà nước biến thành giáo hội, vươn lên thành giáo hội
và trở thành giáo hội trên toàn Trái đất, điều đó hoàn toàn đối nghịch với
“chủ nghĩa giáo hoàng”, với La Mã và cách lý giải của ông. Đấy chỉ là định
mệnh cao siêu của đạo Chính thống trên Trái đất. Ôi, từ phương Đông ngôi
sao ấy đang mọc lên chói lọi.
Miusov im lặng một cách trang trọng. Toàn bộ dáng vẻ của ông biểu lộ
một phẩm cách phi thường. Một nụ cười vừa kiêu kỳ vừa bao dung thoáng
hiện trên môi ông. Alyosha theo dõi mọi chuyện, tim đập thình thịch. Toàn
bộ cuộc đàm thoại này làm anh vô cùng lo lắng. Tình cờ anh nhìn Rakitin
vẫn đứng không nhúc nhích ở chỗ của anh ta cạnh cửa, chăm chú lắng nghe
và nhìn, tuy mắt gằm xuống. Nhưng, thấy má anh ta đỏ bừng, Alyosha đoán
ra Rakitin cũng xúc động không kém gì mình. Anh biết anh ta lo lắng điều
gì.
– Cho phép tôi kể với các vị một giai thoại nhỏ. – Miusov bỗng nói
bằng giọng nghiêm trang, với dáng vẻ đặc biệt bệ vệ. – Ở Paris mấy năm
trước, ngay sau cuộc chính biến tháng Chạp
, tôi có dịp đến thăm một
người quen là một nhân vật rất quan trọng đương cầm quyền. Ở nhà ông ta,
tôi gặp một người hết sức kỳ lạ. Gã này không hẳn là do thám, nhưng đại
loại là kẻ cai quản một đội những tên do thám chính trị, cũng là một chức vụ
khá có thế lực. Nhân cơ hội, tôi nói chuyện với y, vì rất đỗi tò mò, bởi vì y
không phải là chỗ quen biết của chủ nhà, mà là viên chức cấp dưới đến đại
loại là để báo cáo, và thấy tôi là khách của cấp trên của y, y có phần thành
thật với tôi, tất nhiên là ở mức độ nhất định, có nghĩa là lễ phép thì đúng hơn
là thành thật, đúng như cung cách lễ độ của người Pháp, nhất là y thấy tôi là
người nước ngoài. Nhưng tôi rất hiểu y. Chúng tôi nói về những người cách
